تحلیل دانش بومی و ابتکارات محلی سازگار در مدیریت منابع آب (منطقه مورد مطالعه: دشت گِزیر)

Authors

  • عبدالواحد حسینی گزیر کارشناس ارشد،گروه احیا مناطق خشک و کوهستانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
  • علیرضا حسن زاده استادیار، پژوهشکدۀ مردم‎شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران.
  • مریم برزگر کارشناس ارشد، گروه احیا مناطق خشک و کوهستانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
  • مهدی قربانی دانشیار، گروه احیا مناطق خشک و کوهستانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
Abstract:

امروزه دستیابی به برنامه مدیریت منابع آب به یک هدف حیاتی تبدیل‌شده است؛ یکی از راهکارهای دستیابی به این هدف، توجه کافی به دانش بومی و ابتکارات محلی سازگار با شرایط محیطی است. مردم بومی از توانایی­های خاصی در خصوص شناخت و نحوۀ استفاده از تجارب برخوردارند؛ این دانش از تأثیر متقابل بین جامعه و محیط سرچشمه گرفته و طی نسل‌ها انتقال‌یافته است. بر این اساس در این پژوهش سعی شد به معرفی و تبیین جایگاه دانش بومی و ابتکارات محلی در مدیریت عرفی منابع آب دشت گزیر پرداخته شود. ابتکارات محلی در مدیریت آب فعالیت دسته جمعی خاصی است که کمک و مشوق خارجی ندارد و هدف آن کنترل آب‌های زیرزمینی و سطحی است. این پژوهش کیفی و روش آن پیمایشی است. اطلاعات موردنیاز تحقیق با استفاده از مشاهدۀ مستقیم، مشاهدۀ مشارکتی و مصاحبه با 173 کشاورز مطلع جمع‌آوری شده است. نتایج نشان داد؛ که سازه­های بومی مَقسَم، عَلْگَه، بَند، چاه نُزوْ، یُوْرَد، عَلْ، بُرکُوْ در این منطقه نقش بسزایی در حفاظت و مدیریت منابع آب‌وخاک دارند و از نظر بهره‌وری و تطابق با شرایط اقلیمی و فرهنگی از سازگاری بالایی برخوردار هستند. همچنین با توجه به اینکه منبع آب کشاورزی دشت گزیر به‌ویژه نخلستان­ها، از بارندگی تأمین می­شود؛ این سازه­ها نقش بسزایی در رعایت حقآبۀ بهره‌برداران این دشت دارند. بنابراین به اشتراک گذاشتن دانش اکولوژیک بومی در منابع طبیعی به‌عنوان یک سازوکار اجتماعی، می‌تواند نقش مهمی در ارتقاء ظرفیت سازگاری سیستم­های اجتماعی- اکولوژیک در مقابله با کم­آبی ایفا ­کند.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

تحلیل نقش و ساختار اجتماعی در ابتکارات محلی سازگار مدیریت منابع آب دشت گزیر

ساختار اجتماعی منابع آب یکی از ابعاد پتانسیل فرهنگی در جوامع روستایی ایران محسوب می‌شود که در مدیریت عرفی منابع آب نقش قابل‌توجهی دارد. هدف اصلی این پژوهش، شناخت ساختار اجتماعی مرتبط با مدیریت منابع آب در دشت گزیر از توابع شهرستان بندرلنگه است. در پژوهش حاضر با استفاده از روش‌های مردم‌شناسی، مشاهده مستقیم و مشارکتی و مصاحبه با بهره­برداران منابع آب مطلع روستای گزیر، اطلاعات موردنیاز جمع‌آوری گر...

full text

ابتکارات محلی و دانش بومی در مدیریت اجتماع محور منابع آب (منطقۀ مورد مطالعه: روستای روزکین، بخش ساردوئیه، شهرستان جیرفت)

ابتکارات محلی از سویی به عنوان فعالیت‌های دسته جمعی خاص، بدون کمک یا مشوق خارجی به منظور کنترل آب‌های زیرزمینی و سطحی تعریف شده است و از سوی دیگر، یکی از مهم‌ترین رویکردهای مدیریتی در منابع آب، رویکرد مدیریت اجتماع محور است که تأکید بر ظرفیت‌سازی و نهادسازی در جوامع محلی برای مدیریت مشارکتی منابع آب دارد. ساختارهای اجتماعی منابع آب یکی از ابعاد دانش بومی در جوامع روستایی ایران محسوب می‌شود که ض...

full text

خوشاب؛ تحلیل دانش اکولوژیک بومی در مدیریت عرفی و پایدار منابع آب

حفظ و صیانت آب برای کارهای کشاورزی در حاشیه‌های کویری که ریزش باران در آنها نادر است، از فنون بومی دوران گذشته بهره می‌برد. مردم محلی در این مناطق در زمینه‌های مختلف کشاورزی به خصوص آب و آبیاری از طرق مختلف و با دانش محلی خود، اقدام به اجرای برنامه‌های خود شده و توانسته‌اند، با منطبق نمودن زندگی خود با محیط زیست، از خود محیط زیست برای زندگی بهتر در فائق شدن بر محیط زیست اقدام نمایند. آب همیشه ب...

full text

مدیریت منابع آب و توسعه پایدار، مطالعه موردی: دشت رفسنجان

برداشت از منابع آبهای زیرزمینی دشت رفسنجان در سال 1353 حدود 450 میلیون متر مکعب گزارش شد. با توجه به محاسبات هیدرولوژیکی در این سال، حدود 98 میلیون متر مکعب از ظرفیت مجاز سفره، اضافه برداشت شده است. لذا بهره‌برداری بیشتر از منابع آبهای زیرزمینی منطقه رفسنجان از سال 1353 ممنوع اعلام گردید. براساس آمار مربوط به سال 1382 آب منطقه‌ای، میزان استحصال آب در این منطقه حدود 750 میلیون مترمکعب بوده و سال...

full text

تحلیل شبکه ذینفعان محلی و سرمایه اجتماعی در راستای مدیریت مشارکتی منابع آب (منطقه مورد مطالعه : حوزه آبخیز رزین، شهرستان کرمانشاه)

با توجه به اهمیت آب و نیاز به مدیریت مشارکتی منابع آب به عنوان یکی از اساسیترین راهکارها در راستای دستیابی به مدیریت پایدار منابع آب، در سال‌های اخیر کاربرد رویکرد تحلیل شبکه‌های اجتماعی به عنوان راهکاری نوین مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق، تحلیل ساختاری روابط اجتماعی بین ذینفعان محلی آب در سامان عرفی روستای بولان واقع در حوزه آبخیز رزین شهرستان کرمانشاه مورد بررسی قرار گرفته است. روش...

full text

کاربرد روش تحلیل شبکه اجتماعی در ظرفیت سنجی ذی‌نفعان محلی برای استقرار مدیریت مشارکتی منابع آب (منطقه مورد مطالعه: روستای سراب شاه‌حسین، حوضه آبخیز رزین، کرمانشاه)

افزایش تقاضا در منابع آب سبب به وجود آمدن چالش‌هایی در رابطه با افزایش تنش‌های آبی، تشدید درگیری و عدم مشارکت و همکاری در بین ذی‌نفعان مختلف گردیده است. لذا سنجش اجتماعی روابط ذی‌نفعان محلی بر اساس روش تحلیل شبکه‌ای، جهت شناخت چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی برنامه‌ریزی و مدیریت پایدار منابع آب الزامی است. در این تحقیق سرمایه اجتماعی ذی‌نفعان محلی روستای سراب‌ شاه‌حسین در حوضه آبخیز رزین کرمانشاه با...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 8  issue 2

pages  99- 121

publication date 2019-03-21

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023