تعیین بهترین روش دمایی برآورد تبخیر از سطح مخزن سد کارده به منظور بررسی تاثیر کاهش حجم مفید مخزن بر مقدار افزایش تبخیر از سطح دریاچه

Authors

  • مریم یزدان پرست دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشگاه تهران
Abstract:

سابقه و هدف: کم‌آبی امروزه به یکی از مهم‌ترین مشکلات مردم در بسیاری از جوامع تبدیل شده است. احداث سد و ذخیره آب به منظور تامین بخشی از آب مورد نیاز و هم‌چنین کنترل سیل یکی از راه‌های همزیستی با مشکلات ناشی از کم‌آبی، سیل و یا خشکسالی است. وضعیت تبخیر از سطوح آبی دریاچه‌ها، مخازن و برکه‌ها در نحوه بهره‌برداری بهینه از منابع آبی بسیار مؤثر است. میزان تبخیر از سطح آب‌ها معمولا در مناطق خشک، بویژه در مناطقی که جریان‌های افقی انتقال حرارت به میزان قابل ملاحظه‌ای وجود دارد نسبت به مناطق مرطوب بیشتر خواهد بود. از طرف دیگر با گذشت زمان میزان رسوب‌گذاری در مخزن سد بیشتر می‌شود. یکی از مشکلات رسوب‌گذاری تغییر در هندسه مخزن و افزایش سطح دریاچه سد به ازاء مقادیر مختلف حجم جریان ذخیره می‌باشد. این امر هم به نوبه خود منجر به افزایش میزان تبخیر به دلیل افزایش سطح دریاچه سد می‌شود. بنابراین، هدف اصلی این تحقیق برآورد میزان تبخیر از سطح دریاچه سد کارده و انتخاب مناسب‌ترین روش برآورد تبخیر از سطح این دریاچه و همچنین تعیین تاثیر رسوب‌گذاری بر تبخیر از سطح دریاچه این سد می‌باشد. مواد و روش‌ها: به منظور برآورد میزان تبخیر از سطح دریاچه سد کارده، ابتدا با استفاده از 6 روش دمایی برآورد تبخیر شامل روش‌های جنسن- هیز، هامون، استفن- استوارت، پاپاداکیس، ابتی و تورک میزان تبخیر در مقیاس‌های ماهانه، فصلی و سالانه برآورد گردید. سپس این مقادیر با داده‌های حاصل از تشت تبخیر، با استفاده از ۹ شاخص‌ ارزیابی خطا مقایسه شدند. همچنین به منظور تعیین تاثیر رسوب‌گذاری بر تبخیر از دریاچه، بر اساس هیدروگرافی‌هایی که در سال‌های آبی ۱۳۷۶-۱۳۷۵، ۱۳۸۳-۱۳۸۲ و ۱۳۸۸-۱۳۸۷ انجام شده است، سطح مخزن به ازاء هر مقدار از حجم ذخیره (۵ سناریو شامل حجم‌های ۵، ۱۰، ۱۵، ۲۰و ۲۵ میلیون متر مکعب) تعیین شد. یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد که روش جنسن- هیز، بهترین روش دمایی برآورد تبخیر در مقیاس سالانه و در شرایط فقدان داده‌های اندازه‌گیری تبخیر از تشت می‌باشد. به منظور برآورد تبخیر در مقیاس ماهانه یا فصلی، روش پاپاداکیس برای فصل زمستان و روش تورک برای فصل تابستان روش‌های مناسبی خواهند بود. همچنین با کاهش حجم مفید مخزن به دلیل پدیده رسوب‌گذاری، سطح دریاچه مخزن (به ازاء هر میزانی از ذخیره جریان) افزایش می‌یابد. به طوری که این افزایش سطح با افزایش حجم ذخیره از ۵ میلیون مترمکعب به ۲۵ میلیون متر مکعب سبب افزایش میزان تبخیر به ۳ برابر حالت اول می‌گردد. به عبارت دیگر می‌توان اینگونه بیان نمود که با ۵ برابر شدن حجم ذخیره در مخزن (تغییر حجم ذخیره از ۵ به ۲۵میلیون متر مکعب) و همچنین افزایش رسوب‌گذاری حجم تبخیر از سطح مخزن ۳ برابر افزایش می‌یابد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تمامی روش‌ها اعم از بیش‌برآورد و یا کم‌برآورد، روند افزایشی تبخیر را با تغییر حجم ذخیره در طی سال‌های آبی ذکر شده به سبب افزایش سطح دریاچه در مخزن سد کارده نشان می‌دهند. نتیجه‌گیری: روش جنسن-هیز به دلیل داشتن نزدیک‌ترین داده‌ها به تشت تبخیر و با کسب بیشترین امتیاز از مجموع امتیازات ۹ شاخص ارزیابی خطا در برآورد تبخیر از بین 6 روش، به عنوان بهترین روش دمایی برآورد تبخیر در شرایط فقدان داده‌های اندازه‌گیری شده تبخیر از تشت در منطقه انتخاب گردید. روش هامون در برآورد مقادیر تبخیر، کم برآوردترین روش و روش استفن-استوارت بیش برآوردترین روش می‌باشد. افزایش رسوب‌گذاری در مخزن سد سبب ارتقاء تراز آب به رقوم بالاتر در مخزن می‌شود که این موضوع با توجه به هندسه باز بودن مخزن سد کارده، افزایش سطح دریاچه را به دنبال خواهد داشت و درنهایت سبب افزایش میزان تبخیر از سطح مخزن سد می‌شود.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

واسنجی ضریب پریستلی تیلور در برآورد تبخیر از سطح آزاد آب (مطالعه موردی: مخزن سد مهاباد)

تبخیر تعرق واقعی یکی از مؤلفه‌های مهم بیلان آب هر حوضه است که اندازه‌گیری مستقیم آن در مقیاس حوضه امکان‌پذیر نیست و ناگزیر از روش‌های غیر‌مستقیم برآورد می‌شود. در این زمینه، مدل فرارفت خشکی که یکی از مدل‌های پرکاربرد از روابط مکملی است، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در مدل فرارفت خشکی به‌منظور زیادکردن دقت مدل، ضریب معادلۀ پریستلی‌ـ تیلور، به واسنجی نیاز دارد. هدف از این تحقیق، واسنجی ضریب پر...

full text

برآورد تبخیر از سطح آب دریاچه سد قشلاق: سنندج

به دلیل نقشی که تبخیر، در چرخه هیدرولوژی و مدیریت بهینه منابع آب دارد تعیین مقدار یا برآورد آن همیشه یکی از چالش های عمده در بخش مطالعات منابع آب بوده است. اگرچه بهترین و دقیق ترین روش تعیین تبخیر اندازه-گیری مستقیم آن می باشد معهذا به دلایل متعددی اندازه گیری مستقیم آن همیشه و در همه جا امکان پذیر نمی باشد. از این رو استفاده و توسعه روش های تجربی مختلف جهت برآورد این متغیر مهم در حال توسعه می ...

15 صفحه اول

بررسی رسوب در مخزن سد زاینده‌رود با استفاده از مدل‌های تجربی افزایش و کاهش سطح

احداث سد روی یک رودخانه منجر به رسوب‌گذاری در مخزن سد می‌شود. پیش‌بینی مقدار و نحوه توزیع رسوب برای طراحان سدها، به منظور تعیین آستانه دریچه‌های عمقی و آبگیر و بررسی تعادل و پایداری سد  اهمیت فراوانی دارد. در این تحقیق، کارآیی مدل‌های تجربی افزایش سطح و کاهش سطح  در نحوه توزیع رسوب مخزن سد زاینده‌رود ارزیابی شد. عملیات رسوب‌سنجی در مخزن این سد در سالهای 1367 و 1378 صورت گرفته است. با استفاده از...

full text

برآورد تبخیر از مخزن سد دوستی با توسعه و کاربرد روشی جدید مبتنی بر بیلان انرژی

در این پژوهش تلاش شده است تا با توسعه‌ی روشی جدید مبتنی بر بیلان انرژی، تبخیر از مخزن سد دوستی برآورده شود. به این منظور روش بیلان انرژی برای دو سطح آب )تبخیرکننده( و خاک خشک )غیر تبخیرکننده به عنوان سطح مرجع( به طور هم‌زمان حل شده است. با توجه به شرایط مشابه دو سطح، نسبت مقاومت آئرودینامیک یکسانی برای هر دو سطح فرض شده است، که سبب تولید شکل جدیدی از معادله‌ی بیلان انرژی شده است. معادله‌ی استخر...

full text

تاثیر عمق سطح ایستابی در مقدار تبخیر از خاک

سابقه و هدف: رابطه بین عمق سطح ایستابی و تبخیر از سطح خاک در اغلب مناطق خشک و نیمه خشک بسیار مهم است. در این مناطق به علت آبیاری بیش از حد نیاز، اغلب سطح ایستابی نزدیک زمین بوده که باعث شوری خاک می‌شود. با توجه به اهمیت تبخیر از ستون خاک در حضور سطح ایستابی توجه زیادی را در دههای گذشته به خود معطوف کرده است. فرآیند خشک شدن خاک پدیده فیزیکی تبخیر از سطح خاک در سه مرحله اجرا می‌شود. مرحله اول، تب...

full text

مقایسه روش های تجربی برآورد تبخیر از سطح آزاد آب (مطالعه موردی: سد تنظیمی دز)

تبخیر عامل مهمی در مدیریت منابع آب است و با محاسبه دقیق آن می توان راهکارهای موثری در جهت کاهش اثرات خشکسالی و به منظور حفاظت منابع آب اجرا نمود. به دلیل کمبود ایستگاههای تبخیر سنجی و عدم وجود آمار کافی از تبخیر از روشهای تجربی برآورد تبخیر از سطح آزاد آب می توان استفاده نمود. در این تحقیق با استفاده از آمار 10 ساله ایستگاه سد تنظیمی دز با استفاده از روشهای تجربی مایر، مارسیانو، شاهتین، هفنر، ا...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 26  issue 2

pages  29- 51

publication date 2019-06-22

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023