تعیین سهم تولید رسوب زیرحوضه‌ها با استفاده از ردیاب‌های ژئوشیمیایی و رادیونوکلوئید در حوضۀ آبخیز آشان، استان آذربایجان شرقی

Authors

  • محمدرضا زارع استادیار، گروه فیزیک کاربردی، دانشکدۀ علوم کاربردی، دانشگاه مالک اشتر، اصفهان‌
  • مصطفی امینی دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی
  • کاظم نصرتی دانشیار، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی
Abstract:

فرسایش و تولید رسوب در حوضۀ آبخیز آشان سبب ایجاد تأثیرات محلی و برون‏محلی شده است. تعیین سهم نسبی رسوب زیرحوضه‏ها با استفاده از تکنیک منشأیابی به‌منظور اجرای برنامه‏های حفاظت آب و خاک ضروری است. هدف از ‌مطالعۀ حاضر، تعیین سهم تولید رسوب زیرحوضه‏ها با استفاده از ردیاب‏های ژئوشیمیایی و رادیونوکلوئید در حوضۀ آبخیز آشان است. به این منظور، 30 نمونه رسوب از کف کانال پنج زیرحوضه‏ برداشت و ردیاب‏های رادیونوکلوئید (سرب 210 (210Pb)، اکتینیوم 228 (228AC)، رادیوم 226 (226Ra)، سزیم 137 ((137Cs، پتاسیم 40 40K)))، ژئوشیمیایی (کلسیم ((Ca، آهن (Fe)، پتاسیم K))، منیزیم (Mg)، منگنز (Mn)، سدیم (Na)) و مواد آلی (OC) اندازه‏گیری شدند. ترکیب بهینۀ ردیاب‏ها با استفاده از تحلیل آماری کروسکال والیس و تابع تحلیل تشخیص مشخص شد. در نهایت، سهم هریک از زیرحوضه‏ها در تولید رسوب با استفاده از مدل غیرترکیبی عدم قطعیت بیسین و بر پایۀ ترکیب بهینۀ ردیاب‏ها تعیین شد. ردیاب‏های رادیوم 226، سزیم 137، پتاسیم 40، منگنز و کلسیم با قدرت تفکیک‌کنندگی 80 درصد به عنوان ترکیب بهینه شناسایی شدند. نتایج نشان داد زیرحوضۀ هریس با 1/70 درصد تولید رسوب نسبت به بقیۀ زیرحوضه‏ها بیشترین سهم تولید رسوب را دارد. سازندی که این زیرحوضه در آن واقع شده، سازند پیروکلاستیک و سنگ‏های رسی است. بنا بر نتایج پژوهش حاضر و مشاهدات میدانی، زیرحوضه‏هایی که روی سازند پیروکلاستیک و سنگ‏های رسی واقع شده‏اند، بیشترین مقدار تولید رسوب را دارند. این سازند به دلیل قرارگیری در نزدیکی خروجی حوضۀ آبخیز آشان از یک سو و به دلیل اثری که در پرکردن سد علویان از رسوب از سوی دیگر دارد، برنامه‏های حفاظت خاک برای کاهش فرسایش خاک و انتقال رسوب باید در آن متمرکز شوند.  

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

برآورد عدم قطعیت و سهم تولید رسوب جاده‌های جنگلی حوزه آبخیز زیارت، استان گلستان با استفاده از ردیاب‌های ژئوشیمیایی

شناسایی منابع رسوب یکی از پارامترهای مهم در انتخاب روش مناسب حفاظت خاک و کنترل فرسایش است. هدف اصلی این پژوهش، برآورد عدم قطعیت و سهم تولید رسوب جاده‌های جنگلی با استفاده از ردیاب‌های ژئوشیمیایی در حوضه زیارت شهرستان گرگان است. به این منظور 47 نمونه خاک از منابع مختلف کاربری اراضی و 14 نمونه از رسوب معلق رواناب خروجی حوضه، جمع‌آوری شد. به‌منظور منشأیابی رسوب تولیدی حوضه و تعیین سهم هر یک از منا...

full text

تعیین سهم سازندهای زمین‌شناسی در تولید رسوب معلق با استفاده از روش منشایابی رسوب (حوزه آبخیز زیارت استان گلستان)

روش منشایابی رسوب به‌عنوان روشی موفق و مؤثر برای تعیین سهم منابع رسوب در تولید رسوب در طول دو دهه­ی اخیر به اثبات رسیده است. حوزه آبخیز زیارت در استان گلستان، یکی از منابع تأمین آب شهر گرگان است. واحدهای اصلی زمین‌شناسی این حوضه شامل شیست گرگان، رسوبات آبرفتی دوره کواترنر، سازند شمشک و خوش ییلاق است که می‌توانند نقش مهمی در فرسایش و تولید رسوب داشته باشند. برای منشایابی رسوب، 14 نمونه از رسوب م...

full text

تعیین سهم زیرحوضه‌ها در تولید رسوب با استفاده از ویژگی‌های پذیرفتاری مغناطیسی رسوبات و مدل ترکیبی عدم قطعیت (مطالعه موردی: حوضه آبخیز آشان، شهرستان مراغه)

Accelerated soil erosion in Iran causes on-site and off-site effects and identifying of sediment sources and determination of their contribution in sediment yield is necessary for effective sediment control strategies in river basin. In spite of increasing sediment fingerprinting studies uncertainty associated with magnetic susceptibility properties has not been fully incorporated in models yet...

full text

تعیین سهم فرسایش‌های سطحی و زیرسطحی در تولید رسوب با استفاده از روش منشأیابی در حوزه آبخیز مرگن - ماکو

به دلیل‌ وجود مشکلات زیاد در کاربرد روش­های‌ سنتی (نظیر میخ­ها و کرت­های فرسایشی)‌، روش منشأیابی به‌ عنوان‌ روشی جایگزین‌ و مناسب برای‌ تعیین‌ سهم منابع‌ رسوب در تولید رسوب مورد توجه ‌محققین‌ مختلف‌ قرار گرفته‌ است. در این روش‌، خصوصیات فیزیکی‌، ژئوشیمیایی‌ و آلی‌ رسوب و منابع رسوب برای‌ تعیین‌ منابع‌ اصلی‌ رسوب و اهمیت نسبی‌ آنها مورد مقایسه قرار می گیرند. در روش یاد شده با استفاده از ترکیبی م...

full text

تعیین سهم زیرحوضه ها در تولید رسوب با استفاده از ویژگی های پذیرفتاری مغناطیسی رسوبات و مدل ترکیبی عدم قطعیت (مطالعه موردی: حوضه آبخیز آشان، شهرستان مراغه)

فرسایش تشدید شونده خاک در سطح کشور موجب اثرات محلی و برون محلی می گردد و شناسایی منابع تولید رسوب و تعیین سهم هر کدام در تولید رسوب برای انتخاب راهبردهای مدیریتی در سطح حوضه آبخیز ضروری است. با وجود افزایش مطالعات منشایابی، تعیین مقادیر عدم قطعیت مرتبط با مدل های ترکیبی به ویژه براساس ویژگی های پذیرفتاری مغناطیسی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. هدف از این مطالعه، تعیین سهم زیرحوضه ها در تولید رس...

full text

تعیین سهم جاده ها در تولید رسوب حوزه آبخیز با استفاده از مدل تحویل رسوب و gis

در جریان احداث شبکه­های جاده، سطح وسیعی از عرصه­ جنگل­ها و مراتع در طول و حاشیه مسیر آن تخریب می­شود. در نتیجه این فرآیند حجم بسیاری زیادی خاک و سنگ از محل خود جا به جا و بر روی اراضی مجاور ریخته شده که موجب مضاعف شدن شدت تخریب محیط زیست می­شود. یکی از بزرگترین مشکلات ناشی از جاده­سازی ایجاد و افزایش اشکال مختلف فرسایش در اطراف جاده­ و رسوب­زایی در اثر از بین بردن پوشش گیاهی، افزایش سرعت رواناب...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 5  issue 2

pages  615- 626

publication date 2018-06-22

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023