تغییرات زمانی و مکانی الگوی اتصال ساختاری رسوب در حوزه‌ی آبخیز تهم‌چای زنجان

Authors

Abstract:

سابقه و هدف: استفاده‌ی بی‌رویه از منابع طبیعی سبب تشدید هدر‌رفت خاک و تولید رسوب بیش از مقادیر مجاز شده است. افزایش رسوب تولیدی در حوزه‌های آبخیز سبب مشکلات درون و برون منطقه‌ای زیادی می‌شود. بنابراین آگاهی از پهنه‌های مهم و مستعد انتقال رسوبات از ملزومات طراحی راهبردهای مؤثر در مدیریت تولید و انتقال رسوب در حوزه‌های آبخیز است. یکی از مفاهیم مهم در این زمینه، بررسی اتصال ساختاری رسوب است که انتقال رسوب از یک بخش به بخشی دیگر و پتانسیل جابه‌جایی برای ذرات رسوب در سراسر سامانه‌ی آبخیز (درون‌دامنه‌ای، بین‌دامنه‌ و آبراهه، درون‌آبراهه‌ای) را مورد ‌بررسی قرار می‌دهد. ازاین‌رو، پژوهش حاضر به‌منظور بررسی پراکنش مکانی و تغییرات زمانی اتصال ساختاری رسوب در سه سال 1990، 2001 و 2014 در حوزه‌ی آبخیز تهم‌چای زنجان انجام شد. مواد و روش‌ها: در این مطالعه با استفاده از نقشه‌ی مدل رقومی ارتفاعی منطقه با مقیاس 1:25000 و سلول‌های 100 مترمربعی لایه‌های شیب، جهت جریان، جریان تجمعی جریان تهیه شدند. لایه‌ی رقومی عامل پوشش گیاهی نیز با استفاده از تصاویر Landsat و با استفاده از شاخص NDVI به‌دست آمد. درنهایت با استفاده از لایه‌ی شبکه‌ی آبراهه‌ای، شاخص اتصال ساختاری رسوب با توجه به دو سناریوی اتصال رسوبی دامنه و خروجی آبخیز؛ و دامنه و شبکه‌ی آبراهه‌ای مورد محاسبه قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج نشان داد بر اساس سناریوی اول محدوده‌ی عددی 24/8- تا 06/8- و 02/1 تا 18/1 به‌ترتیب برای حداقل و حداکثر مقادیر شاخص اتصال برای سال‌های مورد ‌بررسی به‌دست آمدند. شاخص اتصال ساختاری از سال 1990 تا سال 2014 از 5- به 7- کاهش‌یافته است. بر اساس نقشه‌های حاصل، مناطق غربی، جنوب غربی و شمال غربی، اتصال ساختاری بیش‌تری نسبت به بخش‌های دیگر حوزه‌ی آبخیز داشتند. از نظر مکانی نیز تفاوت خالص مقادیر شاخص اتصال رسوبی بین دو سال 2001 و 2014 با محدوده‌ی تغییرات 9/0 در عموم قسمت‌های حوزه‌ی آبخیز منجر به کاهش اتصال ساختاری رسوب از نظر مکانی شده است. طبق سناریوی دوم، بخش‌های شمالی و جنوب شرقی آبخیز به‌دلیل دوری از شبکه‌ی آبراهه‌ای و در مورد مناطق مرکزی در ترکیب با توپوگرافی ملایم، دارای اتصال رسوبی کم‌تری نسبت به بخش‌های دیگر آبخیز بوده که با نتایج تعیین اتصال ساختاری بر اساس خروجی آبخیز انطباق داشته است. هم‌چنین بخش‌های جنوبی، غربی و شمال غربی آبخیز، دامنه‌های یکپارچه‌ای از نظر مناطق مستعد انتقال رسوب به شبکه‌ی آبراهه‌ای را تشکیل دادند. نتیجه‌گیری: به‌طورکلی بر اساس نتایج پژوهش حاضر، امکان بررسی اتصال ساختاری و تغییرات زمانی و مکانی آن در گستره‌ی آبخیز وجود داشت و از طریق آن می‌توان به تشخیص مناطق همگن ازنظر میزان احتمال انتقال رسوب تولیدی دست‌ یافت. این امر زمینه‌ساز اتخاذ تصمیمات و برنامه‌های اصلاحی و مدیریتی هدف‌مند در مورد تولید و انتقال رسوب با توجه به اولویت پهنه‌های مشخص‌شده و محدودیت‌های مالی و تجهیزاتی به‌ویژه در کشورهایی چون ایران می‌شود.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

تحلیل الگوی اتصال ساختاری رسوب در حوزه‌ آبخیز تهم زنجان

برنامه‌های مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز، نیازمند توجه به رسوب و فرایندهای مربوط به آن در قالب مدیریت رسوب هستند. در حالی‌که فرایندهای حاکم بر رفتار تولید رسوب در مقیاس حوزه‌های آبخیز کمتر مورد توجه بوده است. مدیریت رسوب شامل تمام اقداماتی است که فرسایش، انتقال، بازتوزیع و ترسیب رسوب را در راستای انحراف یا تله‌اندازی رسوب در سامانه‌های آبراهه‌ای تحت تأثیر قرار می‌دهد. بر همین اساس، اتصال رسوبی به‌...

full text

تغییرات مکانی رواناب، رسوب و آستانه شروع رواناب در حوزه آبخیز قره‌شیران اردبیل

تعدد عوامل مؤثر در خصوصیات حوزه آبخیز منجر به تغییرات مکانی و زمانی در فرآیندهای تولید رواناب و رسوب می‌شود. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تغییرات مکانی مقادیر رواناب، رسوب و آستانه شروع رواناب با استفاده از داده‌های شبیه‌سازی بارش در حوزه آبخیز قره‌شیران اردبیل انجام گرفت. شبیه‌سازی بارش با استفاده از دستگاه باران‌ساز در 45 نقطه در سازندهای مختلف زمین‌شناسی حوزه آبخیز انجام و پس از اندازه‌گیری مقد...

full text

مدلسازی تغییرات زمانی و مکانی رسوب معلق در رودخانه گرگانرود

با توجه به اهمیت تغییرات مکانی و زمانی رسوب معلق در عملیات اصلاح و مدیریت رودخانه و کمبود این تحقیقات در رودخانه های کشور، این تحقیق، در حوزه آبخیز گرگانرود انجام گرفت تا از نحوه تغییرات زمانی و مکانی رسوب معلق و نحوه تأثیر سدهای احداث شده در طول این رود اطلاعاتی حاصل آید. برای انجام این تحقیق 3 روش مورد استفاده قرار گرفت. در ابتدا برای خطی کردن رابطه بین دبی جریان و رسوب معلق که با منحنی سنجه ...

15 صفحه اول

تغییرات مکانی و زمانی میزان نیترات در آب زیرزمینی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز سیلوه)

آلودگی منابع آب زیرزمینی به نیترات در حال حاضر یکی از مهم‌ترین مسائل زیست‌محیطی محسوب می‌شود. با توجه به کاربری‌های متعدد حوزه آبخیز سیلوه، پارامترهای کیفی در آب زیرزمینی این حوضه می‌تواند دارای تغییرات مکانی و زمانی قابل توجهی باشد. بر این اساس نمونه‌های آب زیرزمینی 145 نقطه مورد بررسی قرار گرفت. پس از بررسی واریوگرام و مشخص شدن مکانی بودن تغییرات نیترات، روش‌های مختلف شامل روش معین عکس فاصله ...

full text

ارزیابی تغییرات زمانی و مکانی شاخص سلامت هیدرولوژیک رودخانه در حوزه‌های آبخیز استان اردبیل

ارزیابی سلامت رودخانه می‏تواند به‏عنوان ابزاری در برآورد جریان زیست‏محیطی و کمی‏‌کردن مقدار، زمان‏بندی و کیفیت جریان آب مورد نیاز در تداوم حیات اکوسیستم‏های رودخانه‏ای استفاده شود. هدف از مطالعۀ حاضر، تعیین روند تغییرات زمانی و مکانی سلامت رودخانه‏های استان اردبیل با تأکید بر شاخص‏های هیدرولوژیک جریان با استفاده از آزمون‏‏های آماری است. بدین‌منظور از داده‏های دبی روزانۀ ایستگاه‏های هیدرومتری طی...

full text

بررسی تغییرات زمانی و مکانی کم‌فشار پاکستان

کم‌فشار پاکستان یکی از سامانه‌های شبه دائمی مهم و تأثیرگذار در فصل گرم سال در جنوب آسیا است و به دلیل نقش آن در اقلیم تابستانی منطقه تحت نفوذ خود از اهمیت بالایی برخوردار است. در پژوهش حاضر به تحلیل تغییرات زمانی این کم‌فشار به روش سینوپتیک - آماری پرداخته‌شده است. در این مطالعه متوسط متغیر فشار تراز دریا طی دوره آماری 2015-1980 در محدوده مکانی 5/62 تا 5/72 درجه طول شرقی و 5/22تا 5/32 درجه ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 24  issue 3

pages  131- 147

publication date 2017-07-23

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023