شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به تنش خشکی در کلکسیون کنجد (Sesamum indicum L.) بانک ژن گیاهی ملی ایران

در این مطالعه واکنش به تنش خشکی هشت ژنوتیپ منتخب از کلکسیون کنجد بانک ژن گیاهی ملی ایران همراه با ارقام اولتان و داراب1، در شرایط معمول و تنش خشکی به صورت قطع آبیاری در آستانه گلدهی، در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج، ژنوتیپ KC50662 و رقم اولتان از نظر عملکرد و اجزای آن در شرایط عادی و تنش در گروه برتر قرار گرفتند. طیف وسیعی از واکنش­های حساس تا متحمل بر اساس شاخص­های تحمل و حساسیت و تجزیه به مؤلفه­های اصلی، نشان از تنوع کافی در کلکسیون کنجد جهت انتخاب در دو شرایط رطوبتی بود. ژنوتیپ­های KC50658 و KC50321 به ترتیب متحمل­ترین و حساس­ترین و ژنوتیپ KC50662 و رقم اولتان، دارای پتانسیل عملکرد بالاتر در شرایط عادی و عملکرد بیش­تر در شرایط تنش بودند. دو نمونه اخیر، با توجه به گروهبندی فرناندز در توصیف رفتار نمونه­ها، با داشتن شاخص تحمل به تنش (STI) بیش­تر، عملکرد بالاتر در هر دو شرایط داشتند. تجزیه به مؤلفه­های اصلی، ضمن شناسایی صفات توجیه­کننده تغییرات، نمونه ژنتیکی KC50662 و رقم اولتان را مناسب برای اصلاح در شرایط متغیر رطوبتی نشان داد. نتایج رگرسیون برای شاخص STI نشان داد، ژنوتیپ­های با STI بالاتر، دارای وزن بیش­تر دانه­ در کپسول، تعداد کپسول بیش­تر در بوته، و برگ پائینی با دمبرگ بلندتر در شرایط معمول بودند.