عملکرد تیروئید، پاراتیروئید، گناد و سلول‌های بتای پانکراس پس از پیوند مغز استخوان با رژیم آماده‏سازی شیمی درمانی

مقدمه: طول عمر بسیاری از بیماران پس از BMT افزایش می‌یابد. پس از پیوند، نیاز به پیگیری‏های طبی از جمله بررسی عملکرد غدد درون‏ریز به لحاظ بهبود کیفیت زندگی این بیماران، احساس می‏شود. اختلالات متعدد اندوکرین به خصوص درپی رژیم‏های آماده‏سازی با پرتوتابی تمام بدن، در این بیماران گزارش شده است. همچنین در بیمارانی که تحت رژیم‏های آماده سازی با داروهای ستیوتوکسیک قرار می‏گیرند نیز این اختلالات مشاهده می‏شود. دیده شده که دوز داروهای شیمی‌درمانی برای آماده‌سازی پیوند در میزان و نوع بروز اختلالات هورمونی مؤثر است. مواد و روش‌ها: در این مطالعه 46 بیمار (12 زن و 34 مرد) در محدوده سنی 49 – 5/1 سال (میانگین سنی 1/15 سال) از نظر عملکرد تیروئید (T3، T4، ‍T3RU، FTI، TSH، Antig Alb و Anti-Tpo Ab)، پاراتیروئید (Ca، P، Alkp و PTH)، گناد (LH، FSH،Prl، تستوسترون، استرادیول، پروژسترون و Semen Analysis در چهار بیمار مرد متأهل) بررسی شدند. عملکرد سلول‌های بتای پانکراس در 12 بیمار مبتلا به تالاسمی ماژور به روش OGTT بررسی شد. تمامی این بررسی‏ها قبل از پیوند و 3، 6، 12 و 24 ماه پس از پیوند تکرار شد. یافته‌ها: مقایسه نتایج معاینات بالینی و اندازه‏گیری‏های بیوشیمیایی در هیچ یک از بیماران قبل و پس از پیوند، اختلالی را در عملکرد تیروئید و پاراتیروئید و متابولیسم کلسیم نشان نداد. در 11 بیمار مرد بالغ (5P5G) قبل و در فواصل 3 و 6 و 12 ماه پس از پیوند، کارکرد سلول‌های لیدیگ طبیعی بود ولی آسیب اپی‏تلیوم ژرمینال (آزواسپرمی یا اولیگواسپرمی) قبل و تا 12 ماه پس از پیوند دیده شد. سطح FSH سرم با آسیب اپی‌تلیوم ژرمینال رابطه‏ای نداشت. در پنج پسر که در مراحل اولیه بلوغ (2P2G یا 3P3G) در زمان BMT بودند، پیشرفت بلوغ در یک سال پس از پیوند طبیعی بود. در 4 زن بالغ مورد مطالعه (5B5P) درپی پیوند، هیپوگنادیسم اولیه ایجاد شد. در یک دختر 14 ساله که قبل از پیوند عادت ماهیانه‏ منظمی داشت تا 2 سال پس از پیوند نیز همچنان عادت ماهیانه‏اش منظم بود و در دختر دیگری که قبل از پیوند، نابالغ (P1B1) بود در یک سال پس از پیوند، افزایش LH و FSH (نارسایی تخمدان) مشاهده شد. کارکرد سلول‌های بتای پانکراس در بیماران تالاسمیک (با فریتین بالای 1000 قبل از پیوند) قبل و پس از پیوند طبیعی بود. نتیجه‏گیری: تا یک سال پس از پیوند مغز استخوان با رژیم آماده سازی شیمی‏درمانی (بدون پرتوتابی)، کارکرد تیروئید و پاراتیروئید تحت تأثیر واقع نشد، ولی این روش نارسایی تخمدان و آسیب سلول‌های ژرمینال بیضه را در پی داشت و بر سلول‌های لیدیگ تأثیری نداشت. پیوند مغز استخوان بر عملکرد سلول‌های بتای پانکراس اثری ندارد.