نقش کانال نرخ ارز در مکانیزم انتقال غیرخطی سیاست پولی در ایران؛ رویکرد (MS-VAR)

مقامات پولی کشور تلاش می­کنند تا متناسب با اهداف کشور عرضه پول را به­نحوی تغییر دهند ت به ا اهداف کلان اقتصادی از جمله دست­یابی به رشد اقتصادی بالاتر، تثبیت  قیمت­ها، تعادل ترازپرداخت­ها و کنترل حجم پول یا نقدینگی دست یابد.از این رو  ارزیابی دقیق مکانیزم انتقال سیاست پولی موجب درک بهتر از چگونگی تأثیر اقدامات پولی بر تولید و سطح قیمت­ها می­شود.  در این راستا نرخ ارز به­عنوان یکی از کلیدی­ترین متغیرهای اقتصاداست که  می­تواند در انتقال آثار سیاست­های پولی بسیار تعیین کننده باشد. به­عبارتی نرخ ارز شاخص مهمی از اقتصاد است که بدلیل ارتباط متقابل خود با سایر متغیرهای داخلی و خارجی، هم از تحولات اقتصادی داخل و خارج اثر می­پذیرد  و هم بر متغیرهای اقتصادی داخلی اثرگذار می­باشد. لذا  نقش کانال نرخ ارز در مکانیزم انتقال پولی در اقتصاد ایران می­تواند بسیار حائز اهمیت باشد.این مسئله در شوک­های ارزی سال­های اخیر بسیار پررنگ بوده­است. از این رو هدف مطالعه حاضر مطالعه نقش کانال نرخ ارز در انتقال آثار سیاست پولی می­باشد.  اما باید توجه داشت که اکثر سری­های اقتصادی بدلایل مختلف از جمله تغییرات ساختاری اقتصادی و یا تغییر رفتار عوامل اقتصادی در طول زمان دچار تغییر در روند و رفتار می­شوند. بر این اساس تغییرات سری­های زمانی می­تواند موجب تغییر روابط بین متغیرها در طول زمان گردد. از این رو  انتقال غیرخطی سیاست­های پولی بسیار محتمل به­نظر می­رسد.  انتقال غیرخطی سیاست­های پولی به معنی تغییر نحوه اثرگذاری تغییرات پولی بر تولید و سطح قیمت­ها می­باشد. در واقع هدف از مطالعه مکانیزم انتقال غیرخطی سیاست پولی از کانال نرخ ارز، بررسی تغییر نحوه اثرپذیری نرخ ارز از تغییرات پولی و تغییر اثرگذاری نرخ ارز بر تولید و سطح قیمت­ها در طی دوره­های مختلف می­باشد. در این راستا در مطالعه حاضر برای بررسی نقش کانال نرخ ارز در مکانیزم انتقال غیرخطی سیاست­های پولی از روش MSVAR استفاده می­شود که قابلیت­های زیادی برای لحاظ کردن تغییرات ساختاری دارد برای داده­های تحقیق نیز از سری زمانی تولید ناخالص داخلی، شاخص قیمت مصرف کننده، حجم پایه پولی نرخ ارز طی فصول 1Q 1370 تا 4Q 1395 استفاده می­شود.  نتایج تحقیق تأییدی بر نظریات پولیون در اقتصاد ایران می­باشد. به­طوریکه پول در دو رژیم صفر (سال­های بعد از1384) و رژیم یک (سال­های قبل از 1384) در کوتاه­مدت بر تولید مؤثر بوده و در بلندمدت تأثیری بر تولید نداشته­است. مهم­ترین وجه تمایز بین فصل­های رژیم صفر و رژیم یک رشد مانده حقیقی پایه پولی می­باشد. به­طوری که، رشد مانده حقیقی پایه پولی نسبت به فصل مشابه سال قبل در رژیم صفر نسبت به رژیم یک در حدود 8 برابر است. اما مقایسه اثرات پول بر تولید در این دو رژیم حاکی از این است که پول اثرات مشابهی بر تولید داشته­است. لذا رشد بیشتر پول در رژیم صفر نتوانسته اثرگذاری بیشتری بر تولید نسبت به رژیم یک داشته باشد. از طرفی اما بررسی اثرات پول بر سطح قیمت­ها حاکی از این است که در بلندمدت در رژیم صفر که رشد پول زیاد بوده­است، پول اثرات بزرگ­تر و ماندگارتری بر قیمت­ها داشته­است. نتایج برآورد شده در خصوص نقش کانال نرخ ارز در مکانیسم انتقال پول حاکی از این است که افزایش پول از کانال نرخ ارز در رژیم صفر نقشی در انتقال پول به تولید نداشته­است، در حالیکه در رژیم یک، کانال نرخ ارز سهم قابل توجهی در انتقال پول بر تولید داشته­است و تغییرات پول از طریق این کانال موجب کاهش تولید شده­است. از طرفی سهم کانال نرخ ارز در انتقال پول به قیمت­ها در رژیم صفر (رشد زیاد پول) نسبت به رژیم یک (رشد کم پول) بیشر و ماندگارتر است. به­عبارتی در رژیم صفر، افزایش پول موجب افزایش بیشتر نرخ ارز شده و افزایش نرخ ارز اثرات ماندگارتری بر سطح قیمت­ها خواهد داشت. با توجه به یافته‏های تحقیق توصیه می‏شود تا بانک مرکزی جهت کنترل تورم، رشد حجم پول را محدود نماید. زیرا با افزایش رشد پول، اثرگذاری پول بر تولید تغییر نکرده و تنها در بلندمدت موجب رشد بیشتر قیمت‏ها خواهد شد. از طرفی بدلیل اینکه کانال نرخ ارز در هر دو رژیم نقش منفی در انتقال پول بر تولید داشته‏است، لذا توصیه می‏گردد تا بانک مرکزی به منظور افزایش تولید، با کنترل سایر عوامل مؤثر بر نرخ ارز، از جهش و رشد بیشتر نرخ ارز جلوگیری نماید تا آثار منفی آن بر تولید را محدود نماید.