یکپارچگی صنایع دفاعی و غیردفاعی: یک بوم‌نگاری خط‌مشی در صنعت دفاعی

صنایع دفاعی یکی از بخش‌های مولد و پیشرو کشور در عرصه علم و فناوری و محصولات پیشرفته هستند که می‌توانند هم‌زمان و به صورت دومنظوره درگیر تولید محصولات و فناوری‌های دفاعی و غیردفاعی شوند. در برنامه ششم توسعه نیز به استفاده از ظرفیت‌های مازاد صنایع دفاعی برای بخش غیردفاعی تأکید شده اما پرسش اصلی این است که برای تحقق اثربخش این هدف چه جهت‌گیری باید اتخاذ گردد؟ پاسخ، انتخاب خط‌مشی یکپارچگی صنایع دفاعی و غیردفاعی کشور است که از آن به دومنظوره‌سازی صنعت دفاعی تعبیر می‌شود. برای بکارگیری این ظرفیت کشور باید در نگاهی جامع بتواند در ایجاد و نهادینه کردن ارزش‌های سازنده آن به صورتی علمی و عملی مؤثر باشد و حتی در آینده رهنمودهایی برای اجرای خط‌مشی دومنظوره‌سازی و ارزیابی پیامدهای آن نیز ارائه کند. اما اگر نسخه این خط‌مشی‌ها بر سیاق ملاحظات نظری و عملی دوراندیشانه و علمی تعبیه نشده باشد کماکان دردهای ملی دوا نخواهد شد و حتی به آنها افزوده هم خواهد شد. در راستای شناسایی این مسیر در این پژوهش ابتدا بر اساس مطالعه مستندات مکتوب و مصاحبه با خبرگان دانشگاهی و صنعتی با شناسایی الزامات و اقتضائات دومنظوره‌سازی صنعت دفاعی ایران، اقدام به طراحی مدلی تحلیلی/فرآیندی به عنوان راهنمای عملی خط‌مشی‌گذاران این عرصه شده است. بوم‌نگاری خط‌مشی اشاره به گردآوری اجزاء و عناصری دارد که تشکیل‌دهنده رفتار برخی زیر مجموعه‌ها/فرآیندهای فضای زیستی صنعت دفاعی هستند. یافته‌ها نشان از توجه به سه مجموعه عنصر محوری شامل پیشران‌ها، زمینه‌سازها و راهبردها و شش بُعد سازمان‌دهنده و همچنین 28 مؤلفه پایه مؤثر بر جهت‌گیری به سمت یکپارچگی صنایع دفاعی و غیردفاعی دارد.