آثار زیست‌محیطی گسترش افقی شهر (مطالعۀ موردی: گرگان)

رشد بی‌رویۀ شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرنشین در کشورهای مختلف بعد از جنگ جهانی دوم لزوم توجه به مسائل شهری را برای برنامه‌ریزان و دست‌اندر‌کاران امور شهری ناگزیر ساخته است. مسئله‌ای که همگان را به سمت خود جذب کرده، توجه به الگوهای رشد و توسعۀ شهری بوده است. در دهه‌های اخیر شهر‌ها و محدوده‌های شهری در مدت کوتاهی به صورتی بی‌برنامه به چندین برابر وسعت اولیۀ خود رشد کردند. توسعۀ آن‌ها در قطعاتی مجزا، بدون برنامه‌ریزی و جسته و گریخته به الگوی گسترش یا پراکنش افقی شهری (sprawl) معروف و منشأ بسیاری از مشکلات در شهرهای در حال توسعه و توسعه‌یافته شده است. گرگان نیز طی سال‌های اخیر با گذشت زمان رشدی نامتوازن و پراکنده داشته است. به نظر می‌رسد این رشد باعث آثار زیست‌محیطی مخربی همانند از بین رفتن زمین‌های کشاورزی و جنگل‌ها، آلودگی آب‌ها، هوا و ... شده است. در این تحقیق با به کارگیری آمار و اطلاعات موجود از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. ابتدا با بهره‌گیری از سه روش تحلیل تراکم جمعیت، نقشۀ شهر در دوره‌های مختلف و مدل هلدرن میزان گسترش افقی گرگان اندازه‌گیری، سپس آثاری که گسترش افقی این شهر بر محیط‌زیست گذاشته بررسی شد. با توجه به نتایج تحقیقات، گسترش افقی گرگان باعث آثار زیست‌محیطی بسیاری روی از بین رفتن زمین‌های کشاورزی و جنگلی، منابع آب، آلودگی هوا و ... و در کل ناپایداری روند توسعۀ شهر شده است که ما در این پژوهش به آن‌ها پرداخته‌ایم. با توجه به این نتایج، الگوی رشد فشرده به‌منزلۀ الگوی توسعۀ آتی گرگان پیشنهاد می‌شود.