آموختن از گذشته، کاربست نحو فضای خانه عطروش و محتشم شیراز در تداوم حس تعلق مکان ویلاهای معاصر

طبق تعریف خانه از دید بزرگان معماری از جمله تادائو آندو خانه بلافصل­ترین فضای مرتبط با آدمی است (روزنامه شرق، 1390)، با این حال مواردی از جمله تغییر سبک زندگی ایرانیان سبب تغییردر ماهیت و تعاریف فضاهای معماری خانه­های معاصر شده است؛ به نظر می­رسد خانه­های سنتی ایران دارای شاخص­هایی هستند که می­توانند حس تعلق به مکان را در انسان ایرانی زنده نگه دارند و روح فضا را از گذشته به حال منتقل کنند، این مهم می­تواند بخش عمده­ای از راه­کارهای طراحی بومی خانه­های ویلایی در ایران شود. از این رو پاسخ به این سوال که مولفه­های شکل­دهنده حس تعلق به مکان در خانه­ ایرانی کدامند و کدام­یک از مولفه­ها نیاز به باز­آفرینی و باز­اندیشی داشته و کدام­ باید حفظ شود، مطرح می­گردد. روش تحقیق این پژوهش به لحاظ نوع، کاربردی است و به سبب ماهیت ترکیبی (هایبرید)، شامل تحقیق کیفی که با تحلیل و تفسیر اطلاعات به روش کتابخانه­ای با تمرکز بر نظریه­های حس تعلق به مکان بدست آمده و تحقیق بر مبنای نمونه موردی است که خانه­های سنتی عطروش و محتشم شیراز و خانه­های ویلایی به نام­های ویلای مسعودی و آخر هفته از طریق مشاهده و تحلیل با شبیه ساز رایانه­ای دپث مپ جهت بررسی چیدمان فضایی هر دو حالت مدرن و سنتی و مقایسه تطبیقی اطلاعات و به دست آوردن راه­کارهای بومی، مزایا و معایب در پاسخگویی به عوامل تاثیرگذار در حس تعلق هر نمونه انجام شده و از طریق استدلال منطقی به استخراج عوامل کالبدی موثر در ایجاد حس تعلق فضای داخلی خانه به دو ویژگی فیزیکی IEQ (انعطاف پذیری) و آسایشی منتج شده است. تحلیل شبیه­سازی شده نمونه­های موردی نشان داد که اجزایی چون دالان ورودی، دالان­های منتهی به اتاق­های خصوصی و هشتی در خانه­های مدرن حذف شده که سبب بروز مشکلاتی از قبیل عدم کارآمدی فضاها در ایجاد سلسله­مراتب و محرمیت گشته است و فضاهایی مانند اتاق­های خصوصی که اغلب شخصی نبودند در خانه­های معاصر بازآفرینی شده که این عامل سبب افزایش احترام به حریم شخصی افراد خانواده و مهیا شدن محیطی جهت کار در خانه شده است. در نهایت پس از تحلیل نتایج دیده شد که معماری خانه ایرانی، با الگو­برداری از خانه­های سنتی و باز­آفرینی اجزای حیاط مرکزی، هشتی و افزایش فضاهای واسط کارآمد می­تواند سبب افزایش احساس تعلق کالبدی ساکنین شود.