اثرات اقتصادی و معیشتی محصولات غیرچوبی در درآمد جنگل نشینان رودسر، استان گیلان؛ مطالعه‌ی موردی میوه خرمندی (Diospyros lotus)

سابقه و هدف: در دهه‌های اخیر، محصولات غیرچوبی جنگل به عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم در مدیریت پایدار جنگل و کاهش فقر جوامع محلی شناخته شده‌اند. این محصولات به عنوان یک منبع درآمد مستمر در کنار سایر فعالیت‌های درآمدزای خانوارها نظیر کشاورزی و دامداری برای مردم محلی منجر به ایجاد تعلق خاطر و انگیزه برای حفاظت مستمر جنگل‌ها به عنوان منبع تولید خواهد شد. پی بردن به اهمیت این محصولات بدون شناخت گونه‌های موجود و آگاهی از میزان تولید ویژگی‌های کمی و کیفی این منابع امکان‌پذیر نخواهد بود. هدف از این مطالعه برآورد میزان تولید و اهمیت اقتصادی این محصولات در درآمد خانوارها در سه روستای جنگلی شهرستان رودسر استان گیلان می‌باشد. مواد و روش‌ها: در این تحقیق از دو روش آماربرداری و تکمیل پرسشنامه استفاده شد. آماربرداری با 30 قطعه نمونه با ابعاد 100 در 100 متری (یک هکتاری) به صورت تصادفی سیستماتیک انجام شد. در داخل هر قطعه نمونه نزدیکترین درخت به مرکز قطعه نمونه جهت اندازه‌گیری میزان میوه تولیدی انتخاب شد. در مرحله دوم، به منظور بررسی مسایل اقتصادی اجتماعی از روش مصاحبه نیمه‌ساختار یافته و مشاهده مستقیم و به روش سرشماری از 120 خانوار سه روستای مورد مطالعه در تابستان سال 1394 جمع آوری اطلاعات انجام گردید. یافته‌ها: نتایج نشان داد که به طور متوسط هر پایه حدود 25 کیلوگرم میوه تولید می‌کند. با توجه به میانگین تعداد گونه خرمندی 17 پایه در هکتار، حدود 425 کیلوگرم میوه در هکتار تولید می‌شود. مجموع میوه برداشت شده خرمندی بوسیله خانوارها در سه روستای لوسرا، نرماش و سیاهگل چال برابر 3880 کیلوگرم و میانگین برداشت سالانه خانوار 32 کیلوگرم می‌باشد. درآمد خالص سالانه خانوار از محل برداشت میوه در منطقه مورد مطالعه از 230 تا 2100 هزار ریال تغییر می‌کند. میزان ارزش مورد انتظار جنگل حاصل از تولید خرمندی به ازای هر هکتار 6050000 ریال می‌باشد. برداشت این میوه برای 15 نفر روز در سال اشتغال ایجاد کرده است. نتیجه‌گیری: محصول برداشت شده درآمد نسبتاً خوبی برای خانوارها ایجاد می‌کنند. اما سهم درآمد از محل برداشت این محصولات در درآمد کل خانوارها در شرایط فعلی کم می‌باشد. علاوه بر این اشتغال زیادی نیز از محل برداشت این محصولات ایجاد می‌شود. با توجه به ارزش افزوده زیادی که از برداشت این محصول ایجاد می‌شود، عملیات فرآوری روی این محصولات می‌تواند درآمد زیادی را برای بهره-برداران این محصول ایجاد کند. می‌توان با تشکیل تعاونی‌های خرید و فروش توسط مردم محلی، برگزاری کلاسهای ترویجی و راه‌اندازی کارگاه‌های فراوری، درآمد حاصل از این محصولات را افزایش داد. نتیجه‌گیری: محصول برداشت شده درآمد نسبتاً خوبی برای خانوارها ایجاد می‌کنند. اما سهم درآمد از محل برداشت این محصولات در درآمد کل خانوارها در شرایط فعلی کم می‌باشد. علاوه بر این اشتغال زیادی نیز از محل برداشت این محصولات ایجاد می‌شود. با توجه به ارزش افزوده زیادی که از برداشت این محصول ایجاد می‌شود، عملیات فرآوری روی این محصولات می‌تواند درآمد زیادی را برای بهره-برداران این محصول ایجاد کند. می‌توان با تشکیل تعاونی‌های خرید و فروش توسط مردم محلی، برگزاری کلاسهای ترویجی و راه‌اندازی کارگاه‌های فراوری، درآمد حاصل از این محصولات را افزایش داد.