اثرات محلول پاشی سدیم نیترو پروساید بر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت و عملکرد ماده موثره ماریتیغال تحت تنش خشکی

سابقه و هدف: ماریتیغال گیاه دارویی است که برای تولید سیلیمارین و روغن کشت می‌شود. سیلیمارین ترکیبی از فلاونولیگنان‌های مختلف می‌باشد که برای درمان بیماری‌های کبدی و بسیاری از بیماری‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. تنش‌ خشکی در این گیاه ضمن کاهش عملکرد دانه، عملکرد متابولیت‌های ثانویه را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. این پژوهش به منظور بررسی اثرات سدیم نیتروپروساید بر فعالیت آنزیم‌های آنتی اکسیدانت و عملکرد ماده موثره ماریتیغال در شرایط کمبود آب انجام شد. مواد و روشها: آزمایش به صورت کرت‌های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان در سال 1392 انجام گرفت. در این آزمایش سدیم نیتروپروساید (SNP) در سه سطح صفر، 100 و 200 میکرومول در لیتر بعنوان فاکتور اصلی، تنش خشکی در سه سطح شاهد، قطع آبیاری از مرحله ساقه‌روی و قطع آبیاری از مرحله گرده‌افشانی بعنوان فاکتور فرعی و دو ژنوتیپ ماریتیغال (مجاری و ساری) بعنوان فاکتور فرعی‌فرعی در نظر گرفته شدند. صفات اندازه‌گیری شامل فعالیت آنزیم‌های کاتالاز، پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز، محتوای نسبی آب برگ، پایداری غشاء سلولی، درصد و عملکرد سیلیمارین و عملکرد دانه بود. یافته‌ها: تنش خشکی از مرحله ساقه‌روی محتوای نسبی آب برگ و از هر دو مرحله قطع آبیاری پایداری غشاء سلولی را کاهش داد، در صورتیکه محلول‌پاشی با سدیم نیترو پروساید از کاهش بیشتر محتوای نسبی آب برگ در شرایط تنش جلوگیری و پایداری غشاء سلولی را بهبود داد. قطع آبیاری از مرحله ساقه‌روی فعالیت آنزیم کاتالاز را در هر دو ژنوتیپ بطور معنی‌داری افزایش داد، در حالیکه فعالیت آنزیم پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز را در رقم مجاری کاهش و در اکوتیپ ساری فعالیت آسکوربات پراکسیداز را افزایش و بر فعالیت پراکسیداز تاثیری نداشت. کاربرد SNP فعالیت آنزیم‌های آنتی اکسیدانت را در رقم مجاری بطور معنی‌داری بوِیژه در مرحله تنش ساقه‌روی افزایش داد، اما در اکوتیپ ساری فقط در تنش گرده‌افشانی سبب افزایش فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز گردید در صورتیکه در تنش ساقه‌روی سبب کاهش معنی‌دار آنزیم کاتالاز شد و تاثیری نیز بر فعالیت آنزیم پراکسیداز نداشت. با افزایش شدت تنش محتوای سیلیمارین دانه بطور معنی‌داری افزایش یافت، ولی تاثیری بر عملکرد سیلیمارین نداشت. کاربرد 100 میکرومولار SNP اثر افزایشی بر درصد سیلیمارین دانه داشت و نیز عملکرد سیلیمارین را در هر دو مرحله قطع آبیاری نسبت به گیاهانی که فقط تحت تیمار خشکی بودند بهبود داد. همچنین عملکرد دانه تحت تاثیر تنش بطور معنی‌داری کاهش پیدا نمود در حالی که این کاهش با محلول‌پاشی 100 میکرومولار SNP در مرحله تنش ساقه‌روی و گرده‌افشانی جبران گردید. نتیجه‌گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که محلول‌پاشی گیاهان با SNP بویژه در سطح 100 میکرومولار با افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی اکسیدانت و بهبود کارایی مصرف آب و تروایی غشاء سلولی از افت عملکرد دانه در شرایط کمبود آب جلوگیری و درصد و عملکرد ماده موثره ماریتیغال را افزایش می‌دهد.