اثر آموزش بر جنبه‌های مختلف فقر در مناطق شهری و روستایی ایران

  مقدمه: عدم دسترسی به سطح معین و حداقل رفاه که از آن به عنوان فقر یاد می‌شود، پدیده‌ای جهانی است و در کشور ایران نیز به عنوان یک چالش اساسی مطرح می‌باشد. در ایران، هم در مجامع علمی و دانشگاهی و هم در حوزه اجرایی و سیاستگذاری شناخت اندازه فقر و مؤلفه‌های آن مورد توجه بوده و مبارزه با فقر در برنامه‌های پنج ساله مورد تأکید قرار گرفته است اما هنوز فقر به عنوان یک معضل اساسی مطرح می‌باشد. دانشمندان حوزه علوم اجتماعی و اقتصاد جهت کاهش فقر راه‌حل‌های مختلفی را پیشنهاد داده‌اند و سران کشورها در مجامع بین‌المللی متعهد به مبارزه با فقر شده‌اند. مبارزه با فقر مستلزم شناخت عوامل مؤثر بر فقر می‌باشد و در این ارتباط دانشمندانی همچون سن، شولتز و بکر از آموزش و سرمایه‌گذاری در نیروی انسانی به عنوان راه‌حل مؤثر برای خروج از فقر یاد می‌کنند. در این مقاله در صدد ارزیابی تأثیر آموزش بر فقر در مناطق شهری و روستایی ایران می‌باشیم. روش: از آن جا که در صدد تشخیص تأثیر آموزش بر اندازه فقر در ایران می‌باشیم لذا روش تحقیق، به صورت توصیف ـ تبیینی راهنمای ما در این پژوهش می‌باشد. در این مقاله با استفاده از داده‌های خام طرح آماری هزینه و درآمد خانوار مرکز آمار ایران، اثر سطح آموزش بر ابعاد مختلف فقر خانوارهای شهری و روستایی ایران مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. برای پیشبرد برنامه پیش‌بینی شده در این تحقیق ابتدا خط فقر محاسبه می‌شود و سپس خانوارهای فقیر و غیر فقیر تفکیک می‌شوند. پس از شناسایی خانوارهای فقیر و غیر فقیر از مدل پروبیت برای ارزیابی کمّی اثر متغیر آموزش و سایر متغیرها بر اندازه فقر استفاده می‌شود. یافته‌ها: نتایج حاصل از تخمین مدل پروبیت دلالت بر آن دارد که اثر آموزش بر جنبه‌های مختلف فقر (درآمد، مسکن و بهداشت) در مناطق شهری و روستایی معنادار بوده و با افزایش سطح آموزش و نسبت افراد دارای درآمد در خانوار، احتمال فقر درآمدی، فقر مسکن و فقر بهداشتی خانوارها کاهش می‌یابد. همچنین نتایج نشان می‌دهد احتمال فقیر بودن خانوارهای با سرپرست زن بیش‌تر از خانوارهای با سرپرست مرد می‌باشد. نتایج: با توجه به یافته‌های این مقاله ملاحظه می‌شود که دیدگاه‌های نظری در مورد آموزش و سرمایه انسانی با شرایط ایران سازگار می‌باشد و آموزش اثر کاهنده بر فقر دارد و در واقع با افزایش سطح آموزش، قابلیت‌های فرد و خانوار ایرانی ارتقاء می‌یابد و قدرت انطباق با شرایط و حل مشکلات افزایش می‌یابد. بر این اساس توسعه انواع آموزش و سرمایه‌گذاری در امر نیروی انسانی به ویژه از محل منابع دولتی قابل توصیه است و دولت می‌باید با ایجاد انگیزه، آحاد جامعه را به تراکم سرمایه انسانی تشویق کند.