اثر بخشی مصاحبه‌ی انگیزشی گروهی و آموزش تنظیم هیجان برکاهش رفتار قلدری و فرسودگی تحصیلی نوجوانان کاربر شبکه‌های اجتماعی مجازی

هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی و مقایسۀ روش‌های مصاحبۀ انگیزشی گروهی و آموزش تنظیم هیجان بر کاهش رفتار قلدری (سنتی و سایبری) و فرسودگی تحصیلی نوجوانان کاربر شبکه‌های اجتماعی مجازی، با در نظر گرفتن نقش تعدیل‌گر جنسیت بود. این تحقیق آزمایشی و از نوع پیش‌آزمون و پس‌آزمون چندگروهی است. جامعۀ آماری این پژوهش را تمامی دانش‌آموزان دختر و پسر کاربر شبکه‌های اجتماعی مجازی مقطع متوسطۀ دوم شهر تهران در سال تحصیلی 96-95 تشکیل دادند (320000N=‌). 90 نفر از دانش‌آموزانی که طبق پرسش‌نامۀ سنجش ارتباط با شبکه‌های اجتماعی مجازی، کاربر محسوب می‌شدند با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ایچندمرحله‌ای انتخـاب و به‌صورت تصـادفی در گروه‌هـای آزمـایش و کنترل جـایگزین شدند. به‌منظور جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های ارتباط با شبکه‌های اجتماعی علی‌نقی و عطایی (1392)، قلدری در مدرسه (BS) پاچین و هیندوجا (2011) و فرسودگی تحصیلی برسو (1997) استفاده شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آزمون‌های تحلیل کوواریانس چند متغیری (MANCOVA)، تحلیل واریانس یک‌راهه (ANOVA‌) و مقایسۀ پسین بونفرونی استفاده شد. نتایج نشان داد؛ آموزش مصاحبۀ انگیزشی گروهی و تنظیم هیجان در مقایسه با گروه کنترل بر کاهش رفتار قلدری (کلی و سایبری) و فرسودگی تحصیلی (فرسودگی، بی‌علاقگی و ناکارآمدی) تأثیر داشته، ولی بر قلدری سنتی و خستگی عاطفی تأثیری نداشته‌است (‌05/0>P‌). به‌علاوه نقش جنسیت به‌عنوان متغیر تعدیل‌کننده، صرفاً در ارتباط با اثربخشی آموزش تنظیم هیجان در کاهش متغیرهای قلدری (کلی)، قلدری سایبری و بی‌علاقگی تحصیلی تأیید شد. همچنین نتایج آزمون مقایسۀ پسین بونفرونی، نشان داد بین دو روش مصاحبۀ انگیزشی گروهی و آموزش تنظیم هیجان، در کاهش رفتار قلدری و فرسودگی تحصیلی تفاوت معنی‌داری وجود ندارد (‌05/0>P‌). بر اساس نتایج این یافته‌ها می‌توان گفت مصاحبۀ انگیزشی گروهی و آموزش تنظیم هیجان باعث ارتقای سطح آگاهی نوجوانان کاربر شبکه‌های اجتماعی مجازی به‌خصوص دختران، نسبت به معایب و مزایای رفتار نامطلوب و ایجاد انگیزه برای تغییر شده و آن‌ها را در شناخت بیشتر هیجان‌های مشکل‌ساز و نحوۀ کنترل و مدیریت آن کمک کرده است.