اثر محیط و ژنتیک بر عملکرد و اندازه بذر سینگل‌کراس‌های چغندرقند (Beta vulgaris L.)

در این تحقیق اثر خصوصیات ژنتیکی (پایه ‏مادری) و عوامل محیطی بر عملکرد و اندازه استاندارد بذر 10 سینگل­کراس چغندرقند در قالب طرح بلوک‌‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال‌ 1393 در شهرستان‌های اردبیل، فیروزکوه و کرج مورد بررسی قرار گرفتند. سینگل­کراس­ها از تلاقی ده پایه مادری نرعقیم و یک پایه پدری تهیه شده بودند. به منظور بررسی ارتباط بین خصوصیات بذر با عوامل اقلیمی، از روش همبستگی کانونی استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب در مکان نشان داد که برخی از عوامل اقلیمی بر عملکرد و اندازه بذر چغندرقند اثر معنی­داری داشتند. در مناطق سرد اردبیل و فیروزکوه تولید بذر با درصد وزنی بالاتر و اندازه استاندارد (به ترتیب 926 و 705 کیلوگرم درهکتار؛ معادل3/45 و 4/48 درصد از کل عملکرد) نسبت به اقلیم معتدل کرج (با 726 کیلوگرم در هکتار؛ معادل 9/38 درصد از کل عملکرد)، برتری معنی­داری داشت. تفاوت بین پتانسیل پایه­های مادری از نظر تولید بذر با اندازه­ استاندارد نیز معنی­دار بود. نتایج همبستگی کانونی نشان داد که ارتباط معنی­دار و بالایی بین خصوصیات بذر و عوامل اقلیمی وجود داشت. از مجموع واریانس خصوصیات بیوفیزیکی بذر، 48 درصد توسط متغیرهای کانونی اول و دوم عوامل اقلیمی، قابل پیش­بینی بود. تابع متغیر کانونی اول نشان دهنده کاهش عملکرد بذر با اندازه استاندارد و بالاتر از استاندارد، در مقایسه با افزایش عملکرد بذرهای ریز بود. با توجه به وجود ضرایب ساختمانی بزرگ مثبت برای تعداد ساعات آفتابی و دمای کمینه و بیشینه هوا به‌نظر می‌رسد که عملکرد بذر با اندازه استاندارد و بالاتر از استاندارد در شرایط اقلیمی کرج که در مقایسه با مناطق اردبیل و فیروزکوه، تعداد ساعات آفتابی بیشتر و کمینه و بیشینه دمای بالاتر و ارتفاع کمتری از سطح دریا دارد، کمتر است.