ارائه‌ی مدلی برای گزارش‌گری مالی در بازار سرمایه‌ی کشورهای اسلامی؛ نمونه مورد‌ی ایران

توسعه‌ی بازار سرمایه درکشورهای اسلامی نیز مانند تمامی کشورهای جهان به عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان توسعه‌ی اقتصادی، در زمره‌ی اهداف اصلی دولت و دستگاه‌های حکومتی قرار داشته است. به همین دلیل، گسترش و پیشرفت روز افزون عملیات مالی در این کشورها و ارتقای سطح خدمات مالی اسلامی در پهنه‌ی جهان، موجب اهتمام جدی اندیشمندان و فعالان مسلمان این رشته از فعالیت‌های کسب و کار برای تشکیل بازارهای سرمایه‌ی اسلامی شده است؛ بازارهایی که ساختار محصولات و فعالیت‌های تأمین مالی در آن‌ها، مطابق ضرورت‌ها و ضوابط مورد نظر دین مبین اسلام تعریف شده باشد. از آن‌جا که یافته‌های حاصل از پژوهش‌های بی‌شماری که در حوزه‌ی بازار سرمایه انجام پذیرفته، جملگی بر تاثیر چشم‌گیر اطلاعات برقیمت اوراق بهادار صحه می‌گذارند و یکی از مناسب‌ترین عرصه‌های ارائه‌ی اطلاعات در بازار سرمایه، گزارش‌گری مالی شرکت‌ها است، توجه به نقش گزارش‌گری مالی در بازار‌های سرمایه‌ی اسلامی و تفاوت آن با بازارهای غیر اسلامی، از اهمیت ویژه‌ای درعرصه‌ی پژوهش برخوردار است. ازسوی دیگر، توجه به این حقیقت که اسلام دینی نیست که تنها به حوزه‌های فردی محصورشده باشد، بلکه نظام انسجام یافته‌ای را برای زندگی انسان درحوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، مذهبی و سایر جنبه‌های زندگی عرضه می‌کند، لزوم توجه به شکل و محتوای گزارش‌گری مالی، به نحوی که پاسخ‌گوی الزام‌های این نظام باشد، اهمیت دو چندان می‌یابد.  نوشته‌ی حاضر، حاصل پژوهشی است که برای دستیابی به مدلی مطلوب از گزارش‌گری مالی در بازارهای سرمایه‌ی اسلامی انجام پذیرفته است. بررسی‌های این پژوهش نشان از آن دارد که در نظام اقتصادی مورد نظر اسلام، از یک سو بر شفافیت گزارش‌های مالی و همچنین ارتقای ظرفیت پاسخ‌گویی تأکید گردیده و از سوی دیگر، محاسبه‌ی سود واقعی و توزیع عادلانه‌ی آن از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. بدین ترتیب، مدل گزارش‌گری مورد نظر در این نظام اقتصادی، باید به گونه‌ای باشد که درعین شفافیت و برخورداری از ویژگی کلیدی افشای کافی، ابزاری کارآمد برای ایفای مسوولیت خطیر پاسخ‌گویی شرکت‌ها تلقی شود و از قابلیت‌های لازم برای محاسبه‌ی سود واقعی و نهایتاً توزیع عادلانه‌ی آن بین ذی‌نفعان بنگاه نیز برخوردار باشد. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که مدل گزارش‌گری مبتنی برنظریه‌ی وجوه –که یکی از مهم‌ترین نظریه‌های مالکیت در ادبیات حسابداری است – نیل به اهداف پیش گفته را تسهیل می‌کند. بر این اساس و با توجه به این که طبق شواهد جمع آوری شده در طی تحقیق، برای رسیدن به مدل مطلوب گزارش‌گری مالی در بازار سرمایه، بازنگری اساسی در صورت‌های مالی رایج ضرورت دارد، نتیجه‌ی نهایی پژوهش حاضر به مدلی از گزارش‌گری مالی منجر شده است که در آن، نقطه‌ی مرکزی گزارش‌گری و تهیه‌ی صورت‌های مالی، نه شخصیت اقتصادی یا مالکین بنگاه، بلکه رشته فعالیت‌های اصلی کسب و کار و بخش‌های مهم بنگاه است. به نظر نگارندگان، صورت‌های مالی پیشنهادی و مبتنی بر یافته‌های پژوهش را می‌توان به عنوان جایگزینی مناسب برای صورت‌های مالی رایج، دست کم در شرکت‌های سرمایه‌گذاری ایران که در رشته‌های مختلفی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، تلقی نمود.