ارزیابی تنوع ژنتیکی اکوتیپ‌های‏ گیاه دارویی خارمریم (Silybum marianum L.) با استفاده از اجزاء عملکرد، صفات مورفولوژیک و فنولوژیک

به‌منظور بررسی تنوع ژنتیکی اکوتیپ‏های خارمریم (.Silybum marianum L) جمع‏آوری شده از نقاط مختلف کشور ایران و رقم اصلاح شده بوداکالازی و دو اکوتیپ متعلق به انگلستان، آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در مزرعه آزمایشی دانشکده کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان اجرا شد. در این مطالعه صفات مورفولوژیک، فنولوژیک، عملکرد و اجزاء عملکرد ارزیابی گردید. تجزیه واریانس تفاوت معنی‏داری را بین اکوتیپ‌های مورد مطالعه برای بیشتر صفات مورد بررسی به‌جز صفات فنولوژیک نشان داد. حداکثر و حداقل میزان عملکرد برآورد شده در هکتار مربوط به اکوتیپ‌های ملاثانی 2 و شوش 2 به‌ترتیب با عملکرد تخمینی 2/4 و 7/1 تن در هکتار بود. همچنین عملکرد رقم بوداکالازی 2/2 تن در هکتار بود. البته رقم شوش 2 در بین اکوتیپ‌های مورد بررسی از لحاظ اندازه دارای کوچکترین ابعاد بود. از میان صفات فنولوژیک مورد بررسی قرار گرفته، فقط طول دوره پرشدن از لحاظ آماری در سطح 5% معنی‌دار گردید. براساس رگرسیون گام به گام و تجزیه علیت، صفات تعداد کاپیتول در بوته، تعداد دانه در کاپیتول اصلی و وزن هزاردانه از مهمترین صفات مؤثر بر عملکرد دانه بودند. همچنین زمان به ساقه رفتن نیز به‌طور غیرمستقیم از طریق تأثیر بر تعداد کاپیتول در بوته و تعداد دانه در کاپیتول اصلی بر عملکرد مؤثر بود. صفات وارد شده در مدل رگرسیونی درمجموع 97% از تغییرات عملکرد را توجیه کردند. دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه‏ای بر ساس فاصله مربع اقلیدسی و الگوریتم وارد اکوتیپ‏ها را در سه گروه دسته‏بندی کرد. این تقسیم‌بندی به‌طور کامل مطابق با مناطق جغرافیایی جمع‌آوری شده نبود. نتایج این پژوهش نشان داد که بین اکوتیپ‏های خارمریم بررسی شده از نظر صفات ظاهری تنوع بالایی وجود دارد، به‏طوری که می‏توان از این اکوتیپ‏ها در برنامه‏های به‌نژادی بهره برد.