ارزیابی خصوصیات زراعی و محتوای کربوهیدرات‌های محلول ساقه در ژنوتیپ‌های گندم بهاره در شرایط تنش خشکی انتهای فصل

به منظور بررسی خصوصیات زراعی و محتوای کربوهیدرات‌های محلول ساقه در زمان گلدهی در گندم‌های بهاره در شرایط تنش خشکی انتهای فصل، 196 ژنوتیپ دریافتی از مرکزبین‌المللی تحقیقات ذرت و گندم (CIMMYT) در یک آزمایش مزرعه‌ای با استفاده از طرح آلفا لاتیس با دو تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی حسن آباد داراب در سال زراعی 1388-1387 ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که ژنوتیپ‌های مورد بررسی از نظر خصوصیات تعداد روز تا ظهور سنبله، ارتفاع گیاه، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، وزن هزار دانه، طول دوره پر شدن دانه و عملکرد دانه تفاوت معنی‌داری داشتند. دامنه تغییرات برای برخی از صفات مانند تعداد روز تا ظهور سنبله (119- 106 روز) محدود بود. تغییرات کربوهیدرات‌های محلول ساقه در مرحله گلدهی دارای دامنه بسیار وسیع (5/95-5/8 میلی‌گرم بر گرم ماده خشک) بود. سرعت پر شدن دانه (18/1- 52/0 میلی‌گرم در روز) نیز دارای تغییرات قابل توجهی بود. عملکرد دانه نیز تغییرات بسیار وسیعی (6095–987 کیلوگرم در هکتار) داشت. همبستگی ژنتیکی کربوهیدرات‌های محلول ساقه در مرحله گرده‌افشانی با عملکرد دانه منفی و معنی‌دار (394/0- =r) بود. به نظر می‌رسد که تجمع کربوهیدرات‌های محلول در ساقه در مرحله گرده‌افشانی بدون انجام فرآیند انتقال مجدد در افزایش عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی انتهای فصل نقشی ندارد. تجزیه علیت نشان داد که چهار خصوصیت تعداد روز تا ظهور سنبله، ارتفاع گیاه، سرعت پر شدن دانه و کربوهیدرات‌های محلول در ساقه آثار مستقیم و معنی‌داری بر عملکرد دانه داشتند. بر اساس نتایج این آزمایش صفاتی نظیر زودرسی و سرعت پر شدن دانه که همبستگی معنی‌داری با عملکرد دانه در شرایط تحقیق حاضر داشتند، در برنامه‌های به‌نژادی گندم برای بهبود عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی انتهای فصل قابل بهره برداری هستند.