ارزیابی پایداری عملکرد دانه لاین‌های اینبرد نوترکیب گندم نان براساس روش امی

سابقه و هدف: توسعه ارقام پرمحصول با سازگاری گسترده هدف نهایی اصلاح‌گران گیاه می‌باشد. با این حال، دستیابی به این هدف به واسطه وجود اثرات متقابل ژنوتیپ در محیط پیچیده است. اثر متقابل ژنوتیپ در محیط مسئله‌ای مهم در مطالعه صفات کمی می‌باشد زیرا تفسیر آزمایش‌های ژنتیکی را دشوار می‌نماید و پیش‌بینی را مشکل می‌سازد، همچنین ثبات عملکرد در مناطق مختلف را کاهش می‌دهد. آزمایش‌های چند منطقه‌ای اغلب جهت ارزیابی پایداری عملکرد ژنوتیپ‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند. روش امی(AMMI) ابرازی قوی در تشخیص الگوهای اثر متقابل ژنوتیپ در محیط را نشان می‌دهد. این روش آماری به طور گسترده جهت توضیح پیچیده اثرمتقابل ژنوتیپ در محیط، افزایش کارآیی انتخاب و حصول اطمینان از پیشرفت ژنتیکی برای انتخاب استفاده می‌شود. هدف این پژوهش، بررسی پاسخ لاین‌ها در مکان‌های مورد مطالعه و شناسایی لاین‌های پایدار به مکان‌های آزمایشی می‌باشد. مواد و روش‌ها: به منظور بررسی پاسخ لاین‌های مختلف گندم نان به شرایط متفاوت محیطی و تعیین پایداری عملکرد دانه، آزمایش‌هایی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با دو تکرار و در پنج مکان با استفاده از 76 لاین اینبرد نوترکیب حاصل از تلاقی ارقام روشن× سوپرهد انجام گرفت. ایستگاه‌های اجرای آزمایش شامل کرمان، جوپار، ماهان، یزد و اردکان بودند. جهت ارزیابی اثر متقابل و شناسایی لاین‌های پایدار، آنالیز پایداری با استفاده از زوش امی صورت گرفت. در انجام محاسبات آماری این پژوهش از نرم‌افزارهای SAS و Excel استفاده گردید.یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس مرکب برای عملکرد دانه نشان داد که تفاوت معنی‌داری برای اثرات لاین، مکان و برهمکنش لاین در مکان در سطح احتمال یک درصد وجود دارد. با توجه به معنی‌دار شدن اثر متقابل لاین× مکان به منظور بررسی دقیق‌تر اثر متقابل و وضعیت لاین-ها از نظر پایداری، تجزیه امی انجام شد. نتایج حاصل با رسم بای‌پلات AMMI2 نشان داد که لاین‌های 3، 33، 22، 9، 271، 36، 309، 200، 114، 11، 264، 320، 194، 20، 280، 1، 26، 250، 19، 18، 25، 322،5، 152،169، 161 و 32 کمترین فاصله را از مرکز بای‌پلات داشتند و با کمترین اثر متقابل به عنوان پایدارترین لاین‌ها شناخته شدند بنابراین قابل توصیه برای اکثر مکان‌ها می‌باشند. لاین‌های 258، 218،176، 48، 82 و 314 برای مکان یزد و لاین 225 برای مکان اردکان بهترین پاسخ را نشان داده و با این مکان‌ها سازگاری خصوصی داشتند. نتیجه‌گیری: در مجموع بر اساس نتایج بدست آمده از این آزمایش، در بین لاین های مورد ارزیابی، لاین‌های 3، 9 و 22 براساس مدل AMMI1، AMMI2 و پارامتر ارزش پایداری امی (ASV) به عنوان لاین‌های دارای پایداری عمومی معرفی شدند. از این رو لاین‌های امیدبخش شناسایی شده جهت مطالعات تکمیلی برای معرفی به زراعین توصیه می‌گردند.