ارزیابی کارایی نقشه‌های ژئومورفولوژی در مکان‌یابی مناطق مناسب پخش سیلاب در حوزه آبخیز ایور

کشور ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، توپوگرافی و آب و هوایی، جزء مناطق خشک جهان است. آب عامل محدود کننده فعالیت انسان در این مناطق به شمار می‌آید. بخش عمده عرصه فعالیت بشر از توسعه منابع طبیعی تجدید شونده، کشاورزی، صنعت و شهرسازی بر روی نهشته‌های کواترنر متمرکزند. پخش سیلاب علاوه بر جلوگیری از خسارت سیل و فرسایش، موجب رونق اقتصادی این مناطق نیز می‌شود. تعیین محل مناسب پخش سیلاب به شناخت کامل از خصوصیات محل پخش مانند نفوذپذیری، شیب، ضخامت آبرفت، ضریب آبگذاری نیازمند است. در این پژوهش، رابطه بین واحدهای ژئومرفولوژی حوزه آبخیز ایور و مناطق مناسب پخش سیلاب بررسی شد. بدین منظور، نقشه ژئومرفولوژی منطقه با استفاده از تفسیر عکس‌های هوایی، پردازش تصاویر ماهوارهای و نقشه‌های توپوگرافی تهیه شد. به منظور ارزیابی نقشه ژئومورفولوژی این نقشه با نقشه اراضی مستعد پخش سیلاب که بر اساس چهار معیار اصلی، هشت زیرمعیار و 24 شاخص انتخاب و با استفاده از سامانه پشتیبانی تصمیم‌گیری در منطقه ایور به دست آمده بود، مطابقت و مورد مقایسه قرار گرفت و استعداد واحدهای کاری ژئومورفولوژی برای پخش سیلاب تعیین شدند.  نتایج نشان داد که تمامی اراضی موجود در واحدهای تپه ماهور در کلاس نامناسب و خیلی نامناسب قرار گرفته اند. اراضی مستعد در واحدهای ژئومورفولوژی مخروط افکنه با 7/20 درصد و اراضی متوسط در واحدهای پادگانه‌های آبرفتی قدیم و جدید با 5/34 درصد قرار دارند. در نتیجه، واحد پادگانه‌های آبرفتی قدیم، جدید و مخروط افکنه بیشترین درصد همپوشانی را برای مناطق مستعد پخش سیلاب به خود اختصاص داده‌اند. بیشتر مناطق مستعد پخش سیلاب در واحدهای کواترنری Qt1,Qt2,Qf1وQa1 قرار گرفته اند که از علل آن می‌توان به قرار گیری این واحدها در حواشی آبراهه‌های اصلی حوضه، تشکیل شدن این واحدها از رس، سیلت، ماسه و گراول و قرار گرفتن این واحدها در ارتفاعات پایین‌تر حوضه و در شیب‌های کم اشاره نمود. با توجه به سهولت نقشه های ژئومورفولوژی در مناطقی که فاقد اطاعات زیرسطحی‌اند، نقشه‌های ژئومورفولوژی می‌تواند به عنوان معیاری مناسب برای تعیین مناطق پخش سیلاب در نواحی فاقد اطلاعات مورد استفاده قرار گیرد.