اشغال قطور و اقدامات میرزا جعفرخان مشیرالدوله (1265-1268ق) (براساس اسناد منتشر نشده)

چکیده: تاریخ طولانی روابط ایران و عثمانی شاهد وقوع جنگ‌های گوناگون و انعقاد عهدنامه‌های متعدد است. عهدنامة دوم ارزنه الروم در 16جمادی‌الثانی 1263/1 ژوئن 1847 میان دو کشور منعقد شد. به موجب ماده سوم این عهدنامه، می-بایست کمیسیون مشترکی از نمایندگان چهار دولت تشکیل گردد و با تحقیقات میدانی حدود دو کشور را تعیین نماید. هیأت عثمانی به ریاست درویش‌پاشا در راه مأموریت برای پیوست به کمیسیون پیش از رسیدن به بغداد، به قلمرو ایران تجاوز کرد و درّه قطور را به اشغال درآورد. این اقدام تجاوزکارنه درست در آستانة تشکیل کمیسیون تحدید حدود، تبدیل به یک مناقشة مهم بین ایران و عثمانی شد. ایران از همان آغاز با محکومیت شدید اقدام درویش‌پاشا از نمایندگان واسطه خواست تا به مسئولیت خود در رفع تجاوز عمل کنند. اشغال قطور دقیقاً سی سال به طول انجامید و سرانجام کنگره برلین بر حقانیّت ایران صحه گذاشت و دولت عثمانی مجبور به بازپس‌دادن قطور به ایران شد. درخصوص چگونگی اشغال قطور و به ویژه اقدامات میرزا جعفرخان مشیرالدوله در طول سه سال مأموریت تحدید حدود، هنوز پژوهش مستقلی صورت نگرفته است. پژوهش حاضر با روش تاریخی و رویکرد توصیفی- تحلیلی، با اتکا به اسناد، به ویژه اسناد منتشر نشده وزارت امور خارجه به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد: قطور دارای چه موقعیت و اهمیت راهبردی بود؟ چرا این منطقه در آستانة تشکیل کمیسیون تحدید حدود از سوی عثمانی اشغال شد؟ دولتمردان ایران به ویژه میرزا جعفرخان مشیرالدوله به عنوان نماینده ایران در کمیسیون تحدید حدود در قِبال اشغال قطور دست به چه اقداماتی زدند؟