بازتاب مضامین تعلیمی‌اخلاقی در آثار و اندیشه‌های نظام وفا

نظام وفا یکی از شاعران و نویسندگان برجستۀ معاصر است. وی در خانواده‌ای اصیل و اهل ذوق و شعر و ادب پرورش یافت و با تجربیات گرانبهایی همچون چهل سال آموزگاری، عاشق‌پیشگی در جوانی، حشر و نشر با شاعران و بزرگان معاصر و سفر به اروپا، اشعار و نوشته‌ها و نمایشنامه‌های ارزشمند و متنوعی از خود به یادگار گذاشته و شاعران و ادیبان بزرگی همچون نیما پرورانده است. نظام با ادب و فرهنگ و عرفان کلاسیک به خوبی آشنا بود و بارها در آثارش از بزرگانی همچون خیام و سعدی و مولوی و حافظ یاد کرده و از ایشان به لحاظ صوری و محتوایی تأثیر پذیرفته است. یکی از مظاهر بارز و درعین‌حال بااهمیت نوشته‌های نظام، بازتاب مضامین تعلیمی‌اخلاقی و گاه عرفانی‌مذهبی در چنین آثاری است؛ به گونه‌ای که با مطالعۀ چنین مضامینی، می‌توان نظام را یک «شاعرـ‌معلم» اخلاق‌گرا تلقی کرد که دغدغه‌های بسیاری در زمینۀ اخلاقی زیستن و دین و جامعه دارد و آرمان‌شهر خود را در جامعه‌ای فضیلت‌گرا و آزادمنش جست‌وجو می‌کند. در این مقاله بر آنیم که برجسته‌ترین آموزه‌های تعلیمی‌اخلاقی نظام را بنمایانیم؛ موضوع‌ها و موتیف‌هایی همچون هفت تعویذ وفا، عشق و محبت، آیینۀ گیتی‌نمای دل، صلح و صفا، نرنجیدن و نرنجاندن، شکوه دانش، گنج قناعت، غنیمت شمردن دم، رهایی از قفس جسم و وطن‌پرستی و ایمان.