بازشناسی رقم نقاش در نسخ چاپ سنگی دورة قاجار مطالعة تطبیقی نسخة چاپ سنگی نوش‌آفرین گوهرتاج محفوظ در کتابخانة آستان قدس رضوی و آثار میرزا نصراله

در نسخ مصور چاپ ‌‌سنگی- اگر نسخه افتادگی نداشته ‌باشد- نام و رقم کاتب در صفحة اول یا آخر آمده‌ است. این در حالی است که در بسیاری از این نسخ، نام هنرمند تصاویر ذکر نشده‌ است. نمونه‌ای از این مورد، نسخه‌‌‌‌ای از داستان عامیانة فارسی است به‌نام نوش‌آفرین گوهرتاج که با تاریخ کتابت 1308 ﻫ.ق. در کتابخانة آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود و یازده تصویر ماهرانه اما بی‌رقم دارد. در این پژوهش با هدف بازشناسی رقم هنرمند، تصاویر نسخة مذکور با آثار میرزا نصراله، هنرمند چاپ ‌سنگی قاجار، مقایسه شده‌ است. این بازشناسی، نه براساس وجود رقم نقاش، بلکه از طریق مطالعات تطبیقی و سبک‌شناسانه انجام شده‌ است. در این روش، به ویژگی‌ها و الگوهای مشترک موجود در آثار و به‌طور کلی شیوة کار هنرمند توجه شده است. با درنظرگرفتن این الگوهای مشترک، آثار بی‌رقم به وی نسبت داده‌ می‌شود. گردآوری مطالب در این پژوهش به‌صورت اسنادی و کتابخانه‌ای و در بخش تطبیق آثار، تکیه بر برداشت نگارندگان بوده ‌است. نتایج نشان می‌دهد در طراحی از عناصر مختلف و نیز شخصیت‌سازی، شباهت بسیاری میان شیوة میرزا نصراله و تصاویر نسخة مذکور وجود دارد. هم‌‌زمانی تاریخ چاپ اثر با سال‌های فعالیت نصراله این احتمال را قریب به یقین می‌نماید که تصاویر این نسخه را نیز وی خلق کرده است.