بازنمایی عوامل، ملاک‌ها و نشانگرهای مدارس اثربخش دوره‌ی ابتدایی: یک مطالعه‌ی کیفی

مدارس اثربخش، محیطی بالنده با فرایندهایی ارزش‌آفرین هستند که زمینه‌ی لازم برای تحقق اهداف راهبردی در هر کشوری را تسهیل می‌نمایند. به‌رغم این اهمیت، تاکنون مطالعات کافی به‌منظور شناسایی سنجه‌های اندازه‌گیری مدارس اثربخش در کشورمان انجام نشده است. در این مطالعه تلاش شد تا به‌منظور تبیین مفهوم مدارس اثربخش و شناسایی نشانگرهای آن، ادراک و تجربه‌ی زیسته‌ی جمعی از مجریان موفق و متخصصان موضوعی، مورد واکاوی قرار گرفته و ضمن بررسی همگرایی یا واگرایی بین نظرات ارائه شده، نشانگرهای اندازه‌گیری مدارس اثربخش و راهکارهایی برای بهبود کیفیت مدارس کشور پیشنهاد گردد. به‌همین دلیل، پژوهش مبتنی بر رویکرد تحقیق کیفی و با روش پدیدارشناسی توصیفی انجام شد. بدین‌منظور با استفاده از نمونه‌گیری ملاک‌محور و مصاحبه‌ی نیمه‌ساختاریافته با 15 مشارکت‌کننده، داده‌ها گردآوری شد و به روش کُلایزی تحلیل گردید. به‌منظور باورپذیری یافته‌ها از سه روش ممیزی بیرونی، بازبینی نتایج توسط اطلاع‌رسان‌ها و درگیری طولانی مدت استفاده شد. نتایج پژوهش، به شناسایی و دسته‌بندی 6 عامل، 16 ملاک و 111 نشانگر مناسب برای اندازه‌گیری اثربخشی مدارس دوره‌ی ابتدایی منتج گردید. یافته‌ها بر نقش سازنده‌-ی مدیر مدرسه، تعامل بین مدیر، معلمان، والدین و دانش‌آموزان، مشارکت معلمان در تصمیم‌گیری‌ها و تعامل مؤثر بین جامعه و مدرسه تأکید داشتند. به نظر می‌رسد با توجه به جامعیت و تناسب عوامل، ملاک‌ها و نشانگرهای شناسایی‌شده با وضعیت مدارس دوره‌ی ابتدایی، استفاده از آن بتواند زمینه‌ی لازم برای ساخت ابزار مناسب اندازه‌گیری کیفیت مدارس اثربخش دوره‌ی ابتدایی، تعیین وضعیت این مدارس و ارائه‌ی راهکارهای بهبود را فراهم سازد.