بازیابی ابعاد تفسیر کلامی آیه‏ «إِنِّى‏ جاعِلٌ‏‏ِ فِى‏الْأرْضِ خَلِیفَةً»

نویسندگان

  • محمد حسن رستمی استادیار دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده مقاله:

هر چند به نظر می‌رسد آیه «إِنِّى ‏جاعِلٌ ‏‏ِفِى‏ الْأرْضِ ‏ِخَلِیفَةً» در سورة بقره تنها طلیعه و مقدمه داستان‏ خلقت‏‏‏‏‏‏‏‏ِ حضرت‏‏‏ ‏آدمعلیه‌السلام است، لکن این آیه مشتمل بر نکات ‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیری ـ ‏کلامى ‏ارزشمندی است که برخی از آنها از دیرباز به اجمال و پراکنده در آثار علمى ‏فریقین به‌ویژه امامیه بیان شده ولی هیچ‌گاه تبیین نشده است.‏ ‏‏‏‏‏‏نوشتار حاضر بر آن است تا ابعاد تفسیری ـ کلامی این ‏‏‏‏‏آیه را در میراث‏‏ علمى امامیه و اهل ‏‏‏‏‏‏سنت، مورد بررسی قرار‏‏‏‏‏‏‏‏ گیرد؛ ابعادی همچون هدف از آفرینش خلیفه در زمین، لزوم ‏‏‏‏وجود خلیفه در زمین و ضرورت ‏‏‏‏‏‏‏‏ِنیاز به امام، تقدم‏‏‏‏ وجود خلیفه بر دیگران، اختصاص تعیین‏‏‏‏ خلیفه به خداوند، لزوم ‏‏‏‏عصمت‏‏‏ خلیفه و امام و غیرهم. این موارد مهمترین مباحث‏‏ کلامى ‏‌است که برخی از محدّثان و مفسّران متکلّم با استناد به آیه مذکور به آنها اشاراتی داشته‌اند. در آثار علمى اهل ‏‏‏‏‏‏سنت نیز در خصوص این ‏‏‏‏‏‏آیه، تنها به مباحث‏‏ معدودی همچون عصمت‏‏‏ ملائکه، علم یکی از شروط خلافت، و برترى ‏‏آدمعلیه السلام بر ملائکه اشاره‏‏‏ شده که این‏‏‏‏‏‏ استفاده اندک از آیه، ناظر به تفاوت مبانى ‏‏‏‏‏‏‏کلامى‏ اهل‏ ‏‏‏‏‏سنت با امامیه در موضوع‏‏‏‏ِ امامت است. پاسخ به دیدگاه اسماعیلیه در خصوص تعارض غیبت امام با «قراردادن ‏خلیفه در زمین» و نیز اشاره به استفاده فقهی برخی از فقیهان‏ امامی و اهل ‏‏‏‏‏‏سنت از این ‏‏‏‏‏‏آیه در خصوص مشروعیت ‏‏‏‏‏‏‏ِقضاوت و تعلق ‏‏‏‏‏زمین به خلیفه خدا از دیگر مباحث ‏‏مطرح ‏‏‏ِشده در این ‏‏‏‏‏‏نوشتار به‌شمار مى‌آید.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

بازیابی ابعاد تفسیر کلامی آیه‏ «إِنِّی‏ جاعِلٌ‏‏ِ فِی‏الْأرْضِ خَلِیفَهً»

هر چند به نظر می رسد آیه «إِنِّی ‏جاعِلٌ ‏‏ِفِی‏ الْأرْضِ ‏ِخَلِیفَهً» در سوره بقره تنها طلیعه و مقدمه داستان‏ خلقت‏‏‏‏‏‏‏‏ِ حضرت‏‏‏ ‏آدمعلیه السلام است، لکن این آیه مشتمل بر نکات ‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیری ـ ‏کلامی ‏ارزشمندی است که برخی از آنها از دیرباز به اجمال و پراکنده در آثار علمی ‏فریقین به ویژه امامیه بیان شده ولی هیچ گاه تبیین نشده است.‏ ‏‏‏‏‏‏نوشتار حاضر بر آن است تا ابعاد تفسیری ـ کلامی این ‏‏‏‏‏آیه را در میراث...

متن کامل

بازیابی ابعاد تفسیر کلامی آیه‏ «إِنِّی‏ جاعِلٌ‏‏ِ فِی‏الْأرْضِ خَلِیفَةً»

هر چند به نظر می رسد آیه «إِنِّی ‏جاعِلٌ ‏‏ِفِی‏ الْأرْضِ ‏ِخَلِیفَةً» در سورة بقره تنها طلیعه و مقدمه داستان‏ خلقت‏‏‏‏‏‏‏‏ِ حضرت‏‏‏ ‏آدمعلیه السلام است، لکن این آیه مشتمل بر نکات ‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیری ـ ‏کلامی ‏ارزشمندی است که برخی از آنها از دیرباز به اجمال و پراکنده در آثار علمی ‏فریقین به ویژه امامیه بیان شده ولی هیچ گاه تبیین نشده است.‏ ‏‏‏‏‏‏نوشتار حاضر بر آن است تا ابعاد تفسیری ـ کلامی این ‏‏‏‏‏آیه را در میراث...

متن کامل

تفسیر تطبیقی آیه نور

مراد اصلی از «نور» در آیه شریفه نور، به ‌قرینه فراز «یهدی الله لنوره من یشاء» و با استفاده از روایات، هدایت است و معانی دیگری که برای آن ذکر شده، فرعی و در راستای همین معنا است. هدف خدای متعال از ذکر «مشکاه»، «مصباح» و «زجاجه» با معانی فراوانی که برای آن‌ها ذکر شده، در این آیه، آن است که یک چراغدان و چراغی به همراه یک حباب را برای مخلوقاتش، تمثیل بزند تا چگونگی نوردهی خود را برای آن‌ها به ‌صورت...

متن کامل

تفسیر تطبیقی آیه سٌکر

آیه شریفه «سکر» از سوی فقها در زنجیره آیات تحریم شراب قرار گرفته است. بی‌گمان تحریم شراب طی نزول آیات گوناکون اتفاق افتاده است، اما این ادعا که آیه شریفه سکر ناظر به یکی از مراحل تحریم شراب است، از پشتوانه علمی برخوردار نیست؛ معنای لغوی واژه «سکر» منحصر در مستی به‌واسطه شراب نیست؛ زیرا ریشه آن بر مانع شدن و توقف در جریان طبیعی باد و حرارت دلالت دارد که طبعا توقف در تعقل و تفکر به‌واسطه شراب یکی...

متن کامل

بازیابی منابع تفسیر قمی

  One of the most significant characteristics of Shia heritage is said to be the fact that it is provided in written discourse. From their outset, Hadiths that are attributed to Prophet and Imams have always been conveyed to the next generation through books and Shia’s principles. Then, Authors of Hadith bookss, especially writers of The Four Books, gathered them together and provided a written...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 1  شماره 1

صفحات  23- 40

تاریخ انتشار 2013-03-12

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023