باز نگری ِریشه وساخت فارسیِ سه واژه قرآنی

نویسندگان

  • رضا سمیع زاده استادیار دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین
  • علیرضا نیکویی استادیار دانشگاه گیلان
چکیده مقاله:

 ماهیت متفاوت زبان عربی که زبانی اشتقاقی است ازجهت اشتمالش بر الگوهای آوایی و قالب‌های صرفی خاص وتغییرات بابهای فعلی وصیَغِ اسمی-اعم از مشتقات و جمع‌های مکسّر و دیگر ساختها- سبب می‌شود که واژه‌های بیگانه/دخیل، گاه چنان دستخوشِ تحول وتنوع می شوند که خاستگاه و ریشه‌هایِ آنها و مسیرهای دگرگونی صرفی و مفهومی‌شان پوشیده بمانَد و ردیابی اصل و فرع واژگان برای محقق دشوار شود. از دیرباز کسانی چون جوالیقی، سیوطی، خفاجی و دیگر زبانشناسان و لغویان درباره واژگان اقتباسی و وضع تحول و تعریب آنها تحقیقات ارزشمندی را به میراث گذاشتند. پژوهش‌های دقیق و روشمند خاورشناسان درباره زبان عربی، زبان قرآن وواژه های دخیل درقرآن، از نیمه دوم سده نوزدهم ضمن بهره گیری از میراث گذشتگان، اشتباهات نظام‌مند و روشمند آنها را نشان داده‌اند و تحولی بنیادی در علوم ریشه‌شناسی و تبارشناسی واژه های قرآنی، ایجاد کرده اند.   یکی از پژوهش‌های ارجمند دراین حوزه، کتاب «آرتورجفری» است که ازحیث روش‌شناسی ؛ دقیقتر و از جهت تعداد واژه‌های دخیل، بسیار چشمگیراست. وی بیست وهفت واژه‌ی قرآن را فارسی دانسته است. در چند دهه اخیر کتب و مقالات بسیاری دراین باب نوشته شده است. با اینهمه به نظر می رسد که بررسی‌های موجود درباره‌ی سه واژه ی «صِهْر، صَکّ و اَوْزار» ناقص و اشتباه است. سیطره‌ی سنت واژه شناسی، سنت ترجمه و تفسیر و شباهت‌هایِ رهزنِ شکلی و وزنی و دیگر ویژگیها، اسباب این اشتباهات‌اند. سعی ما دراین تحقیق این است که با مرور فرهنگها و ترجمه‌ها وتفاسیر و تامل درساخت این واژه‌ها وجوه مغفول آنها را باز می‌نماییم.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

ریشه شناسی واژه قرآنی «تدبّر»

«تدبّر» از جمله مفاهیم کلیدی در قرآن کریم به شمار می آید که با استناد به آیه 29 سوره ص  به عنوان هدف نزول قرآن کریم معرفی شده است. اگرچه مفهوم مذکور تنها در چهار آیه در قرآن کریم به کار رفته، ولی به دلیل جایگاه و پردازش هایی که در سه دهه اخیر درباره آن صورت پذیرفته است، خوانش های گوناگونی در فضای علمی عصر حاضر نسبت به آن بوجود آمده است. آنچه به ابهام واژه تدبّر در پژوهش های امروزین می افزاید، عدم...

متن کامل

ریشه شناسی واژه قرآنی قیّوم

«قیّوم» یکی از اسماء جلاله خداوند متعال در قرآن کریم است که به علت قرار گرفتن در آیه مشهور آیةالکرسی و با توجه به کثرت قرائت این آیه، به یکی از پرکاربردترین نام­های خداوند نزد مسلمان تبدیل شده است. با این حال بحث های، صورت گرفته درباره معنای واژگانی و تفسیری قیّوم، نشان از آن دارد که این نام از همان عهد مفسران نخستین، جای گفت وگو داشته و معانی متعددی برای این واژه بیان شده است. در این مقاله تلاش ...

متن کامل

کاربرد قرآنی واژه اُمّی

یکی از مباحثی که از دیرباز مورد توجه دانشمندان، مفسرین و متفکران علوم اسلامی بوده، بررسی و پژوهش پیرامون مفهوم " اُمّی" بودن پیامبر است. این واژه با مشتقاتش در شش آیه از قرآن کریم آمده است. نظرات و آراء متفاوتی در تفسیر این کلمه مطرح شده که گاه این دیدگاه‌ها در تقابل و رد هم بوده است. یکی از معانی مطرح که از مقبولیّت گسترده‌ای بهره می‌برد، " بی‌سواد و درس ناخوانده" است. مقالة حاضر می‌کوشد تا با بر...

متن کامل

تبارشناسی واژه قرآنی «صلاه»

قرآن ریسمان محکم الهی، وسیله ایمنی‌بخش و حجت خدا بر مخلوقات است. خداوند پیمان عمل‌کردن به قرآن را از بندگان خود گرفته است. عمل به دستورات این کتاب مقدّس در سایه فهم معانی آن امکان‌پذیر است. فهم و دریافت معانی دقیق قرآن مجید مانند هر متن معنادار دیگری در اوّلین گام، خود نیازمند رمزگشایی از واژگانی است که چون حلقه‌هاییک زنجیر کنار هم قرار می‌گیرند، تا آن کلام را موجودیّت بخشند.براین‌اساس، در پژوهش ح...

متن کامل

ریشه شناسی واژه قرآنی «علم» در زبان های سامی

واژه قرآنی علم در معنای دانستن یکی از معانی محوری در زبان قرآن کریم و محور حوزه معنایی ادراک و دانایی است و ازاین رو درک طرز ساخت تاریخی آن نه تنها به لحاظ واژه شناسی قرآن بلکه به لحاظ درک انسان شناختی از فضای نزول قرآن نیز اهمیت داشته و در تفسیر قرآن کارآمد است. این جستار با بهره گیری از روش تطبیقی- تحلیلی، معانی متعدد ماده علم را در زبان عربی و سایر هم خانواده های سامی آن نظیر سبئی، حبشی، عبر...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 1  شماره 3

صفحات  133- 152

تاریخ انتشار 2013-09-01

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023