برآورد ترکیب‏ پذیری و عمل ژن برای برخی خصوصیات مربوط به کیفیت غذایی و پخت در برنج (Oryza sativa L.)

مصرف برنج حاوی مواد معدنی و فیتوشیمیایی مفید با کاهش خطر توسعه بیماری‏‏ها همراه می‏باشد. درک تنوع، ساختار ژنتیکی و کمیت مواد فیتوشیمیایی موجود در برنج برای شروع برنامه به‌نژادی در راستای بهبود سلامت انسان حیاتی و در انتخاب نوع روش به‌نژادی مهم می‏باشد. در این پژوهش، بین شش ژنوتیپ به اسامی سپیدرود، آمل2، دانش، آبجی‏بوجی، موسی‏طارم و صدری به عنوان پایه مادری (لاین) با چهار ژنوتیپ به اسامی غریب، اوندا، فجر و IR64724R به عنوان پایه پدری (تستر) در سال 1395 دورگ‌گیری انجام شد. نتاج حاصل به همراه والدین (34 ژنوتیپ) در سال 1396 در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری ارزیابی و کیفیت غذایی شامل: ظرفیت آنتی‏اکسیدانی، فنل، کاروتنوئیدها، کربوهیدرات‌های محلول و نامحلول، آهن، روی و پروتئین و کیفیت پخت شامل آمیلوز، درجه حرارت ژلاتینی‏شدن و غلظت ژل اندازه‏گیری شد. برآورد اجزای واریانس ژنتیکی برای صفات مورد مطالعه نشان داد که سهم واریانس غیرافزایشی بیشتر از واریانس افزایشی بود. بررسی ترکیب‏پذیری عمومی والدین نشان داد که بطور کلی، تستر فجر و غریب به ترتیب بهترین ترکیب‏شونده از نظر عملکرد و خصوصیات غذایی بجز کربوهیدرات‌های محلول و پروتئین، و کاروتنوئید و پروتئین شناخته شدند. با بررسی ترکیب‏پذیری خصوصی دورگ‏ها جهت افزایش کیفیت غذایی به همراه کیفیت پخت و عملکرد مطلوب، دورگ غریب × موسی‏طارم برترین دورگ شناخته شد.