برآورد حداکثر بارش محتمل 24 ساعته به روش‌های آماری در شمال‌شرق ایران

در بیشتر نقاط دنیا برای محاسبه حداکثر بارش محتمل از روش هرشفیلد استفاده می‌شود که در آن عامل فراوانی (Km) برای محاسبه مقادیر حداکثر بارندگی محتمل 24 ساعته (24PMP)، 15 فرض می‌گردد، این مقدار در ایستگاه‌های مختلف با شرایط آب و هوایی مختلف مناسب نمی‌باشد. سازمان جهانی هواشناسی در سال 1986 روش هرشفیلد را استاندارد کرد وتأثیر طول دوره آماری و حداکثر مقدار مشاهده شده را برای تصحیح عامل فراوانی معرفی نمود. در سال 2001 توسط دسا و همکاران در مالزی نگرش دیگری به روش هرشفیلد معرفی شد به‌طوری‌که در آن تنها بیشترین مقدار مشاهده شده ملاک کار قرار داده شد که منجر به کاهش شدیدی در عامل فراوانی گردید. در این مقاله جهت برآورد عامل فراوانی مناسب، مقادیر بیشترین آمار بارش یک روزه در 46 ایستگاه موجود در شمال شرق ایران با طول دوره آماری 13 تا 48 سال با این دو نگرش بررسی گردید. در نگرش اول به‌ترتیب عامل فراوانی و 24PMP بین 7/16 تا 5/19 و 6/138 تا 3/410 میلی‌متر به‌دست آمد که به مقدار بسیار زیادی نتایج آن معلول طول دوره آماری است، در حالی‌که در نگرش دوم باعث تخمین این مقادیر به‌ترتیب 8/1 تا 2/6 و 7/62 تا 7/207 میلی‌متر گردید. از نسبت 24PMP به حداکثر باران 24 ساعته به‌عنوان معیاری که به شرایط آب و هوایی منطقه بستگی نداشته باشد استفاده شد و با استفاده از مقادیر گزارش شده در منابع نشان داده شد که در مقایسه با نگرش اول هرشفیلد، نگرش دوم پایدارتر است و تناسب بیشتری با روش چند ایستگاهی که از آمار یک-کاسه منطقه استفاده می‌کند دارد. نشان داده شد که نسبت 24PMP آماری به 24PMP هم‌گرایی در نگرش دوم اختلاف کمتری با 1 دارد در حالی‌که در نگرش اول این فاصله زیاد و غیرقابل‌قبول می‌باشد. در ادامه نقشه 24PMP به روش دوم در منطقه تحت مطالعه تهیه شد، این نقشه تخمین معتبری از بیشترین بارش محتمل برای هر منطقه در شمال شرق ایران جهت کاربرد در طرح‌های هیدرولیکی کنترل روان‌آب و سیلاب رودخانه‌های مرزی و آب‌راهه‌هایی که بدون استفاده به کویرهای داخلی می‌ریزند به‌دست می‌دهد.