بررسی اثرات استرس حاد و دگزامتازون بر علایم ناشی از قطع مرفین در موش‌های سوری معتاد

سابقه و هدف: تحمل و وابستگی دو مشکل عمده در مصرف مرفین بوده که می‌توانند منجر به ایجاد عوارض و خطرات جدی به خصوص علایم شدید ناشی از قطع مصرف آن شوند. مطالعات قبلی پیشنهاد نمودند که احتمالاً داروهای استروئیدی و استرس می‌توانند بر تعدیل علایم ناشی از قطع مرفین مؤثر باشند. بر همین اساس پژوهش حاضر که هدف آن بررسی اثرات استرس و دگزامتازون (به عنوان یک آگونیست گلوکوکورتیکوئیدها بر تعدیل علایم ناشی از قطع مرفین (سندرم Withdrawal) بود طراحی و انجام شد. مواد و روش‌ها: در این مطالعه موش‌های نر سوری سفید آزمایشگاهی نژاد آلبینو با وزن 25 تا 30 گرم مورد استفاده قرار گرفتند. برای معتاد کردن حیوانات از روش مارشال استفاده شد؛ در این روش موش‌ها طی سه روز متوالی و در هر روز سه دوز 50، 50 و 75 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن موش در ساعات 8، 12 و 16 مرفین زیرجلدی دریافت کردند. در روز چهارم، دو ساعت پس از تزریق دوز 50 میلی‌گرم, برای بررسی علایم قطع به حیوانات نالوکسان با دوز 2 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و به صورت داخل‌صفاقی تزریق شد. برای ارزیابی علایم قطع از شاخص‌های استاندارد مانند تعداد پریدن و سنجش وزن مدفوع ناشی از اسهال استفاده شد. جهت ارزیابی اثر گلوکوکورتیکوئیدها از تزریق زیرجلدی دگزامتازون (3/0, 1 و 2 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن به عنوان آگونیست گلوکوکورتیکوئیدها) 30 دقیقه قبل از تزریق نالوکسان استفاده شد. استرس به دنبال یک دقیقه شنا در آب سرد حدود 18 درجه سانتی‌گراد استفاده شد. جهت انجام آزمایشات، حیوانات معتاد به چهار گروه تقسیم شدند. گروه اول به عنوان گروه کنترل بودند که بدون دریافت دارو و یا استرس فقط 30 دقیقه قبل از تزریق نالوکسان, وهیکل (سالین و اتانول 2%) زیرجلدی دریافت کردند. گروه‌های آزمایش که دوزهای مختلف دگزامتازون (3/0, 1 و 2 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن) دریافت کردند. گروه سوم قبل از تزریق نالوکسان، استرس ناشی از شنای آب سرد دریافت کردند. گروه چهارم ضمن تزریق فقط دوز 3/0 دگزامتازون (با توجه به اینکه این دوز بهترین پاسخ را داده بود) استرس نیز دریافت کردند. یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد که استرس ناشی از شنای آب سرد و تزریق دگزامتازون با دوز 3/0 و 1 میلی‌گرم، 30 دقیقه قبل از تزریق نالوکسان، به طور قابل توجهی علایم قطع را کاهش می‌دهد؛ ولی دوز 2 میلی‌گرم دگزامتازون اثر معنی‌داری نداشت. در ضمن اثرات استرس به تنهایی یا همراه با دگزامتازون نسبت به مصرف دگزامتازون به تنهایی بیشتر بود. نتیجه‌گیری: یافته‌های فوق نشان می‌دهد که استرس و فعال شدن گیرنده‌های گلوکوکورتیکوئیدی نقش مهمی در کاهش علایم قطع مرفین دارند که برای پی بردن به نقش نوروترانسمیتری و دیگر عوامل مداخله‌گر مغزی نیاز به مطالعات بیشتری احساس می‌شود.