بررسی برخی عوارض میکروسکوپی در کشت‌‌های طولانی مدت کلزا و چغندرقند

سابقه تحقیق و هدف: تغییر پوشش گیاهی و نوع پوشش اراضی می‌تواند اندازه، شکل و اتصال حفره‌ها را تغییر دهد و بر ساختمان‌های میکروسکوپی اثر بگذارد. کشت کلزا و چغندرقند به دلیل سازگاری در شرایط متنوع اقلیمی، در حال افزایش می‌باشد. بنابراین، هدف از این پژوهش بررسی خصوصیات میکرومورفولوژی ‌خاک‌های تحت کشت‌ بیست ساله کلزا و چغندرقند با رژیم رطوبتی زریک در محل مطالعه بود. مواد و روشها: منطقه مورد مطالعه در جنوب غربی شهرستان نهاوند، استان همدان واقع شده است. هشت خاک‌رخ در منطقه مورد مطالعه حفر و نمونه‌ها، به صورت دست‌خورده و دست‌نخورده جمع‌آوری شد. ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی آنها اندازه‌گیری شد. 17 مقطع از کلوخه‌های دست نخورده، از 12 افق‌ مختلف آماده شد. تشریح میکروسکوپی براساس راهنمای استوپس (2003) صورت گرفت. نتایج: خاک‌های مذکور بر اساس ویژگیهای ماکرو/میکرومورفولوژیکی، فیزیکی و شیمیایی، در راسته اینسپتی‌سولز و انتی‌سولز طبقه‌بندی شدند. خاک‌های زیر کشت چغندرقند، دارای میانگین ظرفیت تبادل کاتیونی حدود 18، و کشت کلزا با میانگین ظرفیت تبادل کاتیونی حدود 35 سانتی‌مول (+) بر کیلوگرم اندازه‌گیری شد. بازگشت مواد آلی بر میزان CEC خاک اثرگذار است. محتوی مواد آلی برآورد شده در کشت کلزا نیز نسبت به چغندرقند بیشتر بدست آمد. نتایج میکرومورفولوژی نشان داد که ساختمان‌های میکروسکوپی در افق‌های سطحی کشت چغندرقند، تود‌ه‌ای و صفحه‌ای و در افق زیرین بلوکی نیمه‌زاویه‌دار و در کشت کلزا به بلوکی زاویه‌دار و حتی اسفنجی تبدیل می‌شود. ساختمان‌های میکروسکوپی در کشت کلزا نسبت به چغندرقند از تکامل بالاتری برخوردار است. نتایج مطالعات نشان داد که عمده حفرات در مقاطع کشت کلزا شامل کانال و حجره‌ای بوده و مقدار حفره‌های کانالی آن نسبت به کشت چغندرقند ببیشتر است. حفرات در کشت چغندرقند از نوع صفحه ای، وزیکول و وگ بود. الگوی توزیع در تمام مقاطع پورفیریک است. بی‌فابریک عمده در تمامی مقاطع به صورت کریستالیتیک و برخی موارد نامشخص مشاهده شد. از پدیده‌های خاکساخت در این مقاطع می‌توان به پرشدگی حفرات توسط ترکیبات آهن، منگنز، کربنات‌های ثانویه و بقایای ریشه گیاه و وجود نودول‌های آهن، منگنز و کربنات‌ها در گراندمس خاک، هایپوکوتینگ و کوتینگ‌های آنها اشاره کرد. بقایای ریشه در کشت کلزا نسبت به کشت چغندرقند بیشتر و تا عمق بیشتری مشاهده شد. نتیجه‌گیری کلی: نتایج بررسی‌های خصوصیات فیزیکوشیمیایی و میکرومورفولوژی نشان داد که به طور کل هر دو گیاه در تغییرات عوارض میکروسکوپی خاک نقش عمده‌ای داشته، اما نقش گیاه کلزا نسبت به چغندرقند برجسته‌تر است. نتایج میکرومورفولوژی به عنوان یک تکنیک مطمئن در بررسی دقیق نوع عوامل خاکسازی توسط گیاه، این مورد را تایید می‌کند.