بررسی تطبیقی شخصیّت و شخصیّت‌پردازی در منظومه تمثیلی نل و دمن فیضی دکنی با لیلی و مجنون نظامی

مثنوی تمثیلی نل و دمن از آثار داستانی قرن دهم هجری در هند و سومین منظومه از طرح ناکام فیضی دکنی، ترجمه‌ای است همراه با تصرّف از داستان عاشقانه نِل و دِمینتی مهابهاراتا که در بیش از چهارهزار بیت بر وزن مفعول مفاعلن فعولن (بحر هزج مسدّس اخرب مقبوض محذوف یا مقصور) سروده شده است. این داستان که یکی از پنج‌گنج شاعر است، در برابر لیلی و مجنون نظامی سروده شده؛ بنابراین بیان حزین و آمیخته با درد و لحن شِکوه آلود- که در این‌گونه داستان‌های تمثیلی کهن به صورت یک نواخت ارائه می‌شود - بر فضای آن حاکم است. از تحلیل ساختارگرایانة این منظومه تمثیلی، این نتیجه به‌دست می‌آید که داستان مورد بحث، دارندة همة عناصر سازندة داستان (از جمله طرح، شخصیّت، زاویة دید و غیره است)؛ امّا از پیچیدگی‌ها و پیشرفت‌هایی که در فنّ داستان‌نویسی در قرون اخیر صورت گرفته، بی‌بهره است و فقط به شکل ساده و ابتدایی همة عناصر داستان امروز را دارد. از آن‌جا که یکی از عناصر سازندۀ داستان، شخصیّت‌های آن است؛ در این پژوهش سعی بر آن شده که شخصیّت‌های اصلی و فرعی مثنوی تمثیلی نِل و دِمَن با شخصیّت‌های داستان لیلی و مجنون نظامی، مقایسه و تطبیق داده شوند. یکی از نتایج حاصل از تطبیق شخصیّت‌ها در دو منظومه موردنظر این است که شخصیّت‌های اصلیِ مثنوی تمثیلی نل و دمن و شخصیّت‌های قهرمانان داستان لیلی و مجنون، ایستا و بدون تحرّک‌اند.