بررسی تعامل اصول معماری مسکونی دوره‌های آل‌مظفر و قاجار شهر یزد از منظر جهت‌گیری با انرژی خورشیدی

یزد یکی از مناطق کشور با اقلیم گرم‌وخشک می‌باشد که تابش خورشید نقش مهمی در شکل‌گیری معماری مسکونی آن داشته است. این مقاله به شیوه تاریخی- تطبیقی به بررسی تعامل اصول معماری مسکونی حاکم بر خانه‌های دو دوره آل‌مظفر و قاجار با انرژی خورشیدی از منظر جهت‌گیری پرداخته است. سؤالات مطرح‌شده عبارت‌اند از: 1. آیا خانه‌های دوره‌های آل‌مظفر و قاجار براساس تعامل با انرژی خورشیدی شکل‌ گرفته‌اند؟ 2. در کدام دوره و به چه ‌دلیل معماری مسکونی تعامل بهتری را با انرژی خورشیدی نشان می‌دهد؟ 3. آیا تعامل بهتر با اقلیم به تناسبات میان حیاط مرکزی و جداره‌ها ارتباط دارد و چگونه تناسبات مذکور باعث این تعامل می‌شوند؟ بدین منظور، مدل سه‌بعدی خانه‌های کریمی (آل‌مظفر) و شکوهی (قاجار)، در محیط نرم‌افزار اکوتکت ساخته شد و داده‌های آب‌وهوایی شهر یزد بر عملیات شبیه‌سازی اعمال شد. سپس مدل‌ها بر نقاله خورشیدی منطبق و روند رفتاری خانه‌ها مورد تحلیل قرار گرفت و در طولانی‌ترین و کوتاه‌ترین روز سال بسط داده شد. نتایج نشان می‌دهد جهت‌گیری مناسب سبب شده هر چهار جبهه، انرژی دریافتی خورشید را در طول سال تقسیم ‌کنند. بخش تابستان‌نشین در ماه‌های گرم دارای سایه‌اندازی مناسب بوده و بخش زمستان‌نشین با دریافت مناسب در ماه‌های سرد، بخشی از انرژی گرمایی را فراهم می‌کند؛ اما این جبهه در خانه شکوهی عملکرد بهتری دارد؛ چرا که با توسعه ابعاد حیاط، مساحت این جداره افزایش یافته و انرژی بیشتری را دریافت می‌کند. همچنین حیاط خانه شکوهی در ماه‌های سرد عملکرد بهتری دارد. افزایش وسعت حیاط امکان ایجاد خرداقلیم را در فضای داخلی خانه فراهم می‌کند که آسایش مناسبی به همراه دارد. لذا می‌توان گفت معماری مسکونی در هر دو دوره در تعامل با انرژی خورشیدی ایجاد شده‌اند؛ اما خانه شکوهی تعامل بهتری را با اقلیم شهر یزد دارد که این امر ارتباط نزدیکی با تناسبات موجود در بنا دارد.