بررسی توزیع مکانی خطر بیابان‌زایی منطقه سبزوار با استفاده از مدل IMDPA

زمینه و هدف: بیابان‌زایی مسئله‌ای جهانی، با پیامدهای جدی برای تنوع زیستی، ایمنی محیط‌زیست، ریشه­کنی فقر، ثبات اجتماعی- اقتصادی و توسعه پایدار در سراسر جهان می­باشد. مناسب­ترین روش برای تعیین شدت خطر بیابان‌زایی، استفاده از مدل­های تجربی است. هدف از این پژوهش تعیین توزیع مکانی خطر بیابان‌زایی منطقه سبزوار با استفاده از مدل IMDPA و سیستم اطلاعات جغرافیایی است. روش بررسی: به‌منظور بررسی شدت بیابان‌زایی در منطقه سبزوار، از تمام معیارهای مدل IMDPA استفاده گردید. برای این منظور، ابتدا نقشه واحدهای کاری (رخساره­های ژئومورفولوژی) با استفاده از نقشه­های شیب، زمین­شناسی، پوشش گیاهی، کاربری اراضی، تصاویر ماهواره­ای لندست 5 و گوگل ارث در 4 واحد، 10 تیپ و 96 رخساره تهیه گردید. سپس در هر واحد کاری، با استفاده از مدل IMDPA شاخص­ها ارزش­دهی شد و از میانگین هندسی آن­ها ارزش هر معیار تعیین گردید. ارزش هر گروه از میانگین هندسی معیارهای آن مشخص؛ و از میانگین هندسی ارزش گروه­ها، نقشه شدت بیابان‌زایی منطقه به دست آمد. یافته‌ها: نتایج نشان داد، که معیارهای آب و آبیاری و فرسایش با میانگین وزنی 94/2 و 72/2 بیش­ترین تأثیر را در بیابان‌زایی منطقه داشتند. منطقه سبزوار با استفاده از این مدل به دو کلاس متوسط (II) و شدید (IV) تقسیم شد، که بیش­ترین سطح منطقه را کلاس متوسط (07/85 درصد) پوشش داد. بحث و نتیجه‌گیری: منطقه سبزوار از روند ژئومورفولوژیکی متنوعی از کوهستان تا پلایا برخوردار می‌باشد و تقسیم­بندی آن به دو کلاس بیابان‌زایی نشان­دهنده آسان­گیری مدل IMDPA در تهیه نقشه خطر بیابان‌زایی است. دلیل این امر را می­توان در شاخص­های متنوع، میانگین هندسی و کلاس­بندی نامتوازن جستجو کرد. نقشه خطر مذکور به همراه شاخص­ها کلیدی مؤثر در بیابان‌زایی منطقه سبزوار می­توانند در جهت مهار بیابان‌زایی و نیل به توسعه پایدار مورداستفاده برنامه­ریزان قرار گیرند.