بررسی جهان مفهومی «سنت» در اندیشة امام خمینی (ره)

امام خمینی (ره) راهبری انقلاب اسلامی 1357 را به عهده داشت. او در بافت گفتمانیِ مواجهة تاریخی متجددین و متدینین با «سنت» با فراتر رفتن از جهت‌گیری‌های «نفی سنت» و «بازگشت به سنت» از یک سو و «تکرار سنت» از سوی دیگر، جهت‌گیری «احیای سنت» را پایه‌ریزی و تقویت کرد. وی همچنین از دوگانة توسعه‌ای «سنت-تجدد» فراتر رفته و ضمن «نادیده‌انگاری مثبت» غرب، منطق نقد درونی سنت را مورد توجه قرار داده است. بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر، امام خمینی (ره) به ‌عنوان یک دیندار چه در مقام راهبری یک انقلاب سیاسی و اجتماعی بزرگ، و چه در مقام یک کنشگر معمولی زندگی روزمره، در بافتِ چندوجهی سنت عمل کرده است: نخست «سنت دینی» که خود به «سنت الهی- تکوینی (سنت‌الله)» و «سنت فقهی- تشریعی» تفکیک‌پذیر است، و دیگری «سنت زندگی» که به «سنت زندگی مسلمانان» (و تقسیم‌بندی‌های خردتر «سنت تاریخی صدر اسلام» و «سنت اجتماعی مسلمین») و «سنت زندگی غیرمسلمین» (و تقسیم‌بندی‌های خردتر «سنت‌های باستانی و ادیان پیش از اسلام» و «سنت مستکبرین») تقسیم‌پذیر است. چنین تنوعی در درک از سنت، ضمن اینکه تجدد را نه به‌عنوان امری مستقل بلکه به‌عنوان یکی از اشکال سنت زندگی لحاظ کرده و امام خمینی (ره) را از مشکلات بعدیِ درگیری نظری و عملی با تجدد مبرّا می‌کند، به وی اجازه می‌دهد بخش‌هایی از سنت را به‌طور نامتقارنی با اتکاء به سایر بخش‌های آن، مورد نقد و بازسازی قرار دهد.