بررسی سیاست هویت در دوره معاصر ایران

هویت ملی اصلی‌‌ترین عامل در انسجام اجتماعی و وفاق ملی در هر جامعه تلقی می‌شود. هر اندازه یک ملت از هویت محکم‌‌تر و منسجم‌تری برخوردار باشد، به همان اندازه در تحکیم پایه‌های همبستگی و وفاق اجتماعی موفق‌تر خواهد بود. عناصر هویت‌‌ ایرانی از زمان مشروطه تاکنون از سه عنصر تمدن ایران باستان، تمدن اسلامی و تمدن مدرن تشکیل شده است. چیزی که در نگاه موشکافانه به تاریخ معاصر ایران مشخص می‌شود افراط و تفریط در به‌کارگیری عوامل هویت‌‌ساز سه‌گانه فوق توسط دولت‌ها بوده است. به‌طوری‌که هیچ گاه شاهد همزیستی مسالمت‌آمیز عوامل سه‌گانه در عرصه هویت‌‌سازی نبوده‌‌ایم. معمولاً دولت‌ها با به‌کارگیری یکی از این عناصر به تضعیف دیگر عناصر هویت‌‌ساز ‌‌پرداخته و با رویکردی خصمانه آنها را «دیگری هویت» خود قلمداد می‌‌کنند. سئوال مقاله حاضر این است که نوع سیاست هویت از سوی قدرت سیاسی حاکم چه تأثیری بر ساختار احتمالی قدرت سیاسی آینده خواهد داشت؟ این مقاله با اتخاذ رویکردی تحلیلی به تاریخ معاصر ایران در پی آن است که در وهله اول به تأیید وجود این افراط وتفریط در سیاستگذاری از سوی دولت‌ها در رابطه با این عوامل سه‌گانه پرداخته و نشان دهد که این عدم تعادل در اعمال عوامل هویت‌ساز، منجر به بی‌ثباتی در هویت ملی شده است و در درجه دوم به دنبال تأکید بر این نکته است که نوع سیاست هویت از سوی قدرت سیاسی حاکم تصویر احتمالی قدرت سیاسی آینده را شکل می‌‌دهد. راه دستیابی به یک وضعیت باثبات، در کنار نهادن نگاه‌‌های کاهش‌‌گرایانه و ذاتگرایانه به هویت و در به‌کارگیری توأمان همه عوامل هویتی و رسیدن به یک اجماع است. به‌طوری که بتواند همه سلائق مشروع و قابل قبول جامعه را پوشش دهد.