بررسی عملکرد و کیفیت علوفه در توده‌های بومی ماشک (Vicia sativa)، در شرایط آبی و دیم منطقه لرستان

به منظور بررسی عملکرد و کیفیت علوفه در 6 توده محلی ماشک، دو آزمایش آبی و دیم در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی خرم­‌آباد به اجرا درآمد. عملکرد علوفه تر و خشک، ارتفاع بوته و صفات کیفی (درصد قابلیت هضم، درصد پروتئین خام، کربوهیدرات‌های محلول در آب، فیبر خام، دیواره سلولی بدون همی‌سلولز ADF، دیواره سلولیNDF و خاکستر کل) در سال­های 1385 و 1386 اندازه‌گیری شد. در تجزیه واریانس مرکب دو آزمایش، اثر محیط برای کلیه صفات بجز درصد قابلیت هضم معنی‌دار بود و متوسط میانگین ژنوتیپ­ها در محیط آبی و دیم به­ترتیب برای عملکرد علوفه خشک (76/2 و 35/2 تن)، پروتئین خام (8/24 و 6/21 درصد) و کربوهیدرت­های محلول (9/10 و 9/12 درصد) بود که نشان­دهنده افزایش عملکرد علوفه و درصد پروتئین خام و کاهش کربوهیدرات‌های محلول در شرایط آبی بود. اثر ژنوتیپ برای عملکرد علوفه، ارتفاع بوته، کربوهیدرات‌های محلول و درصد NDF معنی­دار بود. ضریب همبستگی بین عملکرد علوفه با صفات ارتفاع بوته، درصد کربوهیدرات‌های محلول و فیبرخام مثبت و با درصد پروتئین خام منفی و معنی‌دار بود. از طرف دیگر کربوهیدرات‌های محلول با عملکرد علوفه، ارتفاع بوته، درصد قابلیت هضم همبستگی مثبت و با صفات پروتئین خام، درصد خاکستر و درصد ADF و NDF همبستگی منفی و معنی­دار داشتند. در تجزیه کلاستر، 6 ژنوتیپ در دو گروه قرار گرفتند. در نمودار بای پلات براساس شاخصهای پنج­گانه مقاومت به خشکی توده‌های حساس و مقاوم به خشکی از هم متمایز شدند. طلارزان (ازنا) با عملکرد 1/3 و 7/2 تن در هکتار علوفه خشک به­ترتیب در محیط آبی و دیم برای کشت در دیمزارهای پرباران استان توصیه شد. توده­های ترش آباد دورود و فهره الیگودرز به­ترتیب با عملکرد 55/2 و 72/2 تن در هکتار علوفه خشک در شرایط دیم به­عنوان توده­های متحمل به خشکی شناخته شدند و برای کشت در دیمزارهای کم بازده استان معرفی شدند. توده‌های دورود و باوکی (ازنا) به‌ترتیب با تولید 39/2 و 02/3 تن در هکتار علوفه در شرایط آبی به­عنوان حساس به خشکی و مناسب برای کشت آبی شناخته شدند. در بین توده­های یادشده فهره الیگودرز با دارا بودن 74/12 درصد کربوهیدارت­های محلول کیفیت علوفه بهتری داشت.