بررسی و ارزیابی کاربری اراضی بافت فرسوده شهری (نمونه موردی؛ محله ستارخان شهر خرم‌آباد)

دسترسی عادلانه به زمین و استفاده بهینه از آن یکی از مؤلفه‌های اساسی در توسعه پایدار و عدالت اجتماعی است. امروزه مفهوم زمین و فضاهای شهری هم به لحاظ طبیعی و کالبدی و هم به لحاظ اقتصادی– اجتماعی تغییر کیفی پیدا کرده و در نتیجه ابعاد و اهداف کاربری اراضی شهری نیز بسیار وسیع و غنی‌تر شده است. بدیهی است استفاده از زمین و فضا به عنوان یک منبع عمومی، حیاتی و ثروت همگانی، بخصوص در شهرهایی که با مشکل زمین مواجه هستند باید تحت برنامه‌ریزی اصولی انجام پذیرد. در سال‌های اخیر رشد بی‌رویه و شتابان شهرها، مشکلات شهری بسیاری ایجاد نموده است. یکی از این مشکلات قابل توجه در شهرها وجود بافت‌های فرسوده می‌باشد که خود منشأ بسیاری از مشکلات شهری از جمله مسائل اقتصادی- اجتماعی، کالبدی- فیزیکی، زیست محیطی و امنیتی می‌باشد که همه‌ی این‌ها زمینه ناپایداری را در شهرها فراهم کرده است. تحقیق حاضر با هدف بررسی و تحلیل کاربری اراضی یکی از محلات فرسوده و تقریباً قدیمی شهر خرم‌آباد به نام ستارخان با استفاده از روش مطالعه تحلیلی و توصیفی و با نوع پژوهش کاربردی- توسعه‌ای انجام گرفته است. شهر خرم آباد به لحاظ مقر خاص جغرافیایی‌اش که به صورت تقریباً دره‌ای و به شکل کاسه ای در میان کوهها احاطه شده با مشکل محدودیت توسعه فیزیکی شهر و همچنین کمبود زمین مواجه می‌باشد، علاوه بر این معضل یکی دیگر از مشکلاتی که شهر با آن مواجه است وجود بیش از 258 هتکار زمین در قالب 28 محله فرسوده است؛ که با در نظر گرفتن موارد فوق، شهر خرم‌آباد بررسی علمی و برنامه ریزی دقیق و مناسبی جهت کاربری اراضی‌اش می طلبد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، کاربری اراضی محدوده مورد مطالعه از استانداردهای کاربری‌های شهری فاصله داشته و جوابگوی نیاز ساکنان در شرایط فعلی نمی‌باشد و اینکه نابسامانی در کاربری زمین این محدوده با توجه به فرسوده بودن آن موجب عدم آسایش شهروندان شده است. این محله از نظر ترکیب و توزیع کاربری‌ها دستخوش عدم تعادل و ناهماهنگی می‌باشد. نتایج حاصل از ارزیابی کیفی با استفاده از ماتریس سازگاری نشان می‌دهد که برخی کاربریها مثل: مسکونی، مذهبی، مهد کودک و کودکستان، تجاری محله‌ای و روزانه؛ سازگاریشان با کاربری‌های دیگر بیشتر است. در ماتریس مطلوبیت می‌بینیم واحدهای مسکونی تک خانواری و مسیرهای پیاده و دوچرخه نسبت به محل استقرارشان مطلوبیت بالایی را نشان می‌دهند. در ماتریس ظرفیت؛ مهد کودک و کودکستان از آنجایی که در سطح واحد همسایگی به ارائه خدمات می‌پردازند نسبت به محله بی‌تفاوت هستند، دبیرستان در محدوده‌ی ناحیه خدمات دهی می‌کند و نسبت به محله و واحد همسایگی نامتناسب است و مسجد که از قدیم الایام یکی از عناصر اصلی محله بوده نسبت به آن کاملاً متناسب است.