بررسی و تحلیل تطبیقی وحدت وجود در شعر ابن عربی و شمس مغربی

مفهوم وحدت وجود در تصوّف اسلامی، با نام ابن عربی شناخته شده است. چنین مفهومی که بر تعبیرهایی همچون؛ وحدت پروردگار و هستی، خداوند تنها وجود حقیقی جهان، آفرینش سایه­ای از آن وجود حقیقی و... استوار است، بازتاب گسترده­ای در میان صوفیان وعارفان ایرانی داشته است. شمس مغربی یکی از شاعران و بزرگان تصوّف ایرانی است که گرایش فراوانی به شعر و اندیشۀ ابن عربی، بویژه مفهوم وحدت وجود، داشته است. پوشیدن خرقۀ معروف صوفیانه بدست شاگردان ابن عربی وترجمه و تفسیر اندیشه­های وی، در موضوع وحدت وجود، سبب شده است که او یکی از نخستین وشاید هم شبیه­ترین شاعران وصوفیان ایرانی به ابن عربی در زمینۀ وحدت وجود باشد. یافتۀ اساسی این پژوهش میان­رشته­ای (ادبیّات و تصوّف) بر این بنیاد است که تحلیل این بخش از شعر صوفیانه ایشان، بدون آگاهی از مبانی تصوف اسلامی در حوزة وحدت وجود، امری دشوار است. از سوی دیگر؛ اهتمام ابن عربی بیشتر به ارائۀ مبانی نظری وحدت وجود است و تأثیرپذیری شمس مغربی از ابن عربی و تفسیر و تحلیل آراء ایشان، امری مشهود و غیر قابل انکار است.