بهینه‌سازی ریزازدیادی گیاه دارویی تجاری استویا (Stevia rebaudiana) از طریق کشت درون شیشه‌ای ریزنمونه رأس شاخه

سابقه و هدف: استویا (Stevia rebaudiana) شیرین‌ترین گیاه جهان است که به‌عنوان جایگزین مناسب شکر برای درمان مشکلات ناشی از چاقی و دیابت موردتوجه قرار گرفته است ولی بذور آن به‌سختی جوانه زده و بسیاری از آنها به‌دلیل پدیده خودناسازگاری در هنگام شکل‌گیری غالباً پوک و عقیم هستند. همچنین، تکثیر از طرق بذر مانع تولید جمعیت همسان می‌شود. به‌همین دلیل، کشت بافت رهیافت مناسبی برای تکثیر سریع این گیاه می‌باشد. هدف از این پژوهش دست‌ یافتن به روشی سریع و کارامد برای ریزازدیادی گیاه دارویی تجاری استویا و تکثیر انبوه کلون‌های آن در سطح وسیع است. مواد و روش‌ها: این پژوهش در دو آزمایش جداگانه به اجرا در آمد. در آزمایش اول، ریزنمونه‌های راس شاخه روی محیط کشت MS غنی‌شده با غلظت‌های 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی‌گرم در لیتر برای هر کدام از تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی IAA ، NAA، IBA، BAP، Kin و GA3 به‌عنوان تیمارهای ‌منفرد به‌همراه تیمار شاهد (فاقد تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی) کشت شدند. آزمایش بر پایه‌ی طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار انجام گرفت. آزمایش دوم بر اساس نتایج آزمایش اول طراحی گردید. بنابراین، در آزمایش دوم، ریزنمونه‌های راس شاخه روی محیط کشت MS غنی‌شده با BAP (0، 1، 2، 3 و 4 میلی‌گرم در لیتر) و Kin (0، 5/0، 1 و 5/1 میلی‌گرم در لیتر) کشت شدند. آزمایش به‌صورت فاکتوریل بر پایه‌ی طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار انجام گرفت. در آزمایش ریشه‌زایی، ریز شاخه‌ها در دو محیط کشت MS و MS 1/2 حاوی غلظت‌های مختلف NAA (0، 5/0، 1 و 5/1 میلی‌گرم در لیتر) کشت شدند. این آزمایش همانند آزمایش دوم اجرا گردید. در تمامی آزمایشات، صفات 30 روز پس از کشت و نگهداری در اتاقک رشد اندازه‌گیری شدند. در نهایت، گیاهچه‌های ریشه‌دارشده در ابتدا به شرایط اتاقک رشد سازگار شدند و سپس به گلخانه منتقل شدند. یافته‌ها: در آزمایش اول اثر تنظیم‌کننده‌های رشد بر کلیه صفات معنی‌داری بود (P