بیدل در عرصة غزل عرفانی

بیدل دهلوی از گویندگان بزرگ شعر عرفانی در شبه قاره است که سبک هندی را از تنگنای صورت، به فراخنای معرفت رسانید. شعر میرزا عبدالقادر بیدل در عرصه غزل، ادامه  تفکر مولانا جلال الدین محمد بلخی در عرصة شمسیات اوست. هدف از نگارش این مقاله معرفی بیدل در عرصة غزل عرفانی است. در نظر بیدل، همه تعینات و کثرت­ها، در سیر رجوعی و عروجی انسان به وحدت باز می­گردد و در سیر نزولی او یعنی سفر از حق به خلق، همه کثرت­ها و تعین­ها را امری اعتباری می­شناسد که مجلای صفات آفریننده هستی است. غزل­های عرفانی بیدل چون حماسه­ای است روحانی که از عشق­ورزی به معشوق ازلی حکایت می­کند. این غزل­ها غالباً با تفکری سوررالیستی هم راه است، از این رو اصطلاحات عرفانی غزل­های بیدل که در قالب سبک هندی است، غالباً بر فهم عاصی است و نمی­توان ما بازایی یا معادلی روشن برای آنها یافت، با این همه در این غزل­ها شوری نهفته است که قالب­های عروضی و ردیف­های فعلی نیز بدان شور و حرکت مدد رسانیده است.