تأثیر توزیع اندازه ذرات اولیه بر پایداری خاکدانه در کلاس¬های مختلف اندازه

توزیع اندازه ذرات یکی از ویژگی­های مهم فیزیکی خاک محسوب می­شود که خود شامل توزیع اندازه ذرات اولیه و ثانویه می­باشد. تحقیق حاضر به بررسی ارتباط بین توزیع اندازه ذرات اولیه (شن، سیلت و رس) و ثانویه (خاکدانه) در مقیاس­های مختلف اندازه خاکدانه می­پردازد. به این منظور، نمونه­برداری خاک از شش سیستم کشت شامل گندم، جو، ذرت، یونجه، آیش و زمین شخم­خورده، از دو عمق 10-0 و 20-10 سانتی­متر در سه تکرار انجام شد. هر نمونه خاک اصلی به سه کلاس اندازه­ای (نمونه فرعی) شامل 25/0-0 میلی­متر (کلاس ریز)، 1-25/0 میلی­متر (کلاس متوسط) و 5-1 میلی­متر (کلاس بزرگ) تقسیم گردید. نتایج نشان داد که سیستم کشت تأثیر معنی­داری بر توزیع اندازه ذرات ثانویه در سطح احتمال یک درصد دارد. برای خاک­های اصلی، درصد شن و سیلت به­ترتیب همبستگی منفی و مثبت معنی­داری با درصد خاکدانه­های بزرگتر از 25/0میلی­متر نشان دادند در حالی­که تأثیر رس از این نظر معنی­دار نشد. درصد ذرات اولیه شن، سیلت و رس در هر سه کلاس اندازه خاکدانه، تفاوت معنی­داری با سایر کلاس­ها داشت، به نحوی­که با افزایش اندازه خاکدانه­ها (به سمت کلاس­های بزرگتر)، فراوانی ذرات شن افزایش و درصد ذرات سیلت و رس کاهش معنی­داری نشان داد. سه کلاس اندازه خاکدانه­های ریز، متوسط و درشت، به ترتیب حاوی 5/45، 9/55 و 8/60 درصد شن، 0/36، 5/27 و 3/24 درصد سیلت و 8/17، 6/16 و 8/14 درصد رس بود. البته در هر سه کلاس اندازه خاکدانه­ها، درصد ذرات شن بیشتر از درصد سیلت و رس بود. با افزایش اندازه خاکدانه­ها از کلاس اندازه 1-25/0 به کلاس 5-1 میلی­متر، درصد ذرات پایدار در آب بزرگتر از 25/0میلی­متر افزایش معنی­داری نشان داد. نتایج همچنین حاکی از آن بود که در دو کلاس اندازه 5-1 و 1-25/0 میلی­متر، درصد شن همبستگی منفی و معنی­داری با درصد خاکدانه­های پایدار در آب بزرگتر از 25/0 میلی­متر نشان داد در حالی­که این همبستگی با درصد سیلت و رس مثبت بود. یافته­های این تحقیق روشن ساخت که هرچند با افزایش اندازه ذرات ثانویه، فراوانی ذرات شن افزایش و درصد ذرات سیلت و رس کاهش می­یابد ولی شن باعث کاهش و سیلت و به­ویژه رس باعث افزایش پایداری خاکدانه می­شود.