تأثیر سطوح نیتروژن و نسبت‎های کشت مخلوط سری جایگزینی بر عملکرد علوفه و شاخص‌های رقابت جو (Hordeum vulgare) و نخود فرنگی (Pisum sativum)

سابقه و هدفکشت مخلوط یا کشت همزمان دو یا چند گیاه در یک قطعه زمین توانایی افزایش قدرت تولیدی اکوسیستم را دارد. افزایش عملکرد غله و کاهش عملکرد لگوم در سیستم کشت مخلوط غله-لگوم گزارش شده است. چندین شاخص از جمله نسبت برا‌بری زمین، ضریب نسبی تراکم، نسبت رقابتی، شاخص غالبیت، کاهش واقعی عملکرد، سودمندی کشت مخلوط، عملکرد معادل و شاخص بهره‌وری سیستم برای تشریح رقابت و سودمندی اقتصادی کشت مخلوط مورد استفاده قرار می‎گیرند. کشت مخلوط غلات و لگو‌ها برای توسعه سیستم‌های پایدار تولید غذا مخصوصا در سیستم‌های کشت با نهاده‌های خارجی محدود دارای اهمیت است. تعدادی از شاخص‌هایی که جهت تشریح رقابت و سودمندی اقتصادی سیستم کشت مخلوط استفاده می‌شوند عبارتند از نسبت برا‌بری زمین، ضریب نسبی تراکم، شاخص غالبیت، نسبت رقابتی، کاهش واقعی عملکرد و سودمندی کشت مخلوط. اهداف این مطالعه بررسی تأثیر کود نیتروژن و الگوی کاشت مخلوط بر عملکرد علوفه و شاخص‌های رقابت نسبت برابری زمین، ضریب نسبی تراکم، شاخص غالبیت، نسبت رقابتی، کاهش واقعی عملکرد، سودمندی کشت مخلوط، عملکرد معادل و بهره‌وری سیستم بود. مواد و روش‌هابه‌منظور بررسی تأثیر کود نیتروژن و الگوی کاشت مخلوط بر عملکرد علوفه و شاخص‌های رقابت جو و نخود فرنگی، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس در سال زراعی 91-1390 به اجرا در آمد. عوامل‌ مورد بررسی مشتمل بر نسبت کاشت در پنج سطح شامل کشت خا‌لص جو، کشت مخلوط جایگزین 25، 50 و 75 درصد نخود فرنگی به‌جای جو و کشت خالص نخود فرنگی و عامل نیتروژن در چهار سطح شامل عدم مصرف و مصرف 25، 50 و 75 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بود. صفات مورد بررسی شامل عملکرد علوفه و شاخص‌های رقابت و سودمندی اقتصادی سیستم کشت مخلوط یعنی نسبت برا‌بری زمین، ضریب نسبی تراکم، شاخص غالبیت، نسبت رقابتی، کاهش واقعی عملکرد، سودمندی کشت مخلوط، عملکرد معادل و بهره‌وری سیستم بود. کاشت در اوایل آذر ماه 1390 و برداشت در اوایل اردیبهشت ماه 1391 انجام شد. یافته‎هانتایج نشان داد که کشت خالص جو بیش‌ترین عملکرد خشک علوفه را با 16/17 تن در هکتار داشت. با کاهش نسبت جو در کشت مخلوط، عملکرد علوفه هم کاهش یافت به‌طوری که حداقل عملکرد علوفه در کشت مخلوط با 62/9 تن در هکتار از تیمار کشت مخلوط 25 درصد جو و 75 درصد نخود فرنگی به‌دست آمد. تیمار کشت خالص نخود فرنگی با 71/6 تن در هکتار حداقل عملکرد علوفه را در بین نسبت‎های کشت مخلوط تولید کرد. افزایش نیتروژن باعث افزایش عملکرد علوفه شد. نسبت برابری زمین در تیمارهای کشت مخلوط کم‌تر از یک بود که نشان‌دهنده نامطلوب بودن کشت مخلوط جو و نخود فرنگی از این نظر می‌باشد. ضریب نسبی تراکم، نسبت رقابتی و شاخص غالبیت جو در هر سه تیمار کشت مخلوط بیش‌تر از نخود فرنگی بود. شاخص بهره‎وری سیستم در تیمار کشت مخلوط جایگزین 25 درصد نخود فرنگی به‌جای جو بیش از دو تیمار دیگر بود. کشت مخلوط سودمندی اقتصادی نداشت.نتیجه‌گیریعملکرد علوفه و عملکرد معادل جو در تیمارهای کشت خالص و مخلوط بیش از نخود فرنگی بود. مصرف نیتروژن عملکرد علوفه و عملکرد معادل جو را افزایش نشان داد. نسبت برابری زمین، ضریب نسبی تراکم، شاخص غالبیت، نسبت رقابتی و سودمندی اقتصادی در جو بیش از نخود فرنگی بود. کاهش عملکرد واقعی در جو مثبت و در نخود فرنگی منفی بود. شاخص بهره‏وری سیستم در تیمار کشت مخلوط 25 درصد نخود فرنگی به‎جای جو بیش از دو تیمار دیگر بود.