تأثیر نوع محیط کشت و گونه بر القای بافت جنین­‌زا در جنین­‌زایی رویشی جنس کاج (Pinus L.)

امروزه تولید گیاهچه از طریق جنین­زایی رویشی به­عنوان روشی پربازده و امیدبخش به­منظور همگروه­سازی ژنوتیپ‌های منتخب و کاربرد آن در برنامه­های اصلاحی سوزنی­برگان مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه هم­اکنون این روش در کشور ما جنبه پژوهشی دارد، ولی انتظار می­رود به زودی جایگزین روش­های سنتی گردد. هدف از تحقیق حاضر، تعیین محیط کشت مناسب و انتخاب گونه­های برتر از نظر تولید بافت جنین­زاست. بنابراین با استفاده از دو محیط کشت متفاوت، امکان جنین­زایی رویشی در 5 گونۀ متفاوت کاج مورد بررسی قرار گرفت. مرحله القای بافت جنین­زا با استفاده از ریزنمونه جنین زایشی بالغ و محیط کشت­های DCR و HLM-1 در گونه­های Pinus eldarica، P. brutia، P. nigra، P. radiata و P. sylvestris انجام شد. سطح مقطع بافت جنین­زا در دو مرحله (3 و 6 هفته پس از کشت اولیه) اندازه­گیری شد. طبق نتایج بدست آمده، اثر نوع محیط کشت و گونه بر مقدار القای بافت جنین­زا معنی­دار بوده و بهترین نتایج در گونۀ Pinus eldarica و محیط DCR حاصل شد. به­منظور پرآوری بافت­های جنین­زا، واکشت بافت­ها به‌مدت 10 هفته و هر دو هفته یک­بار در محیط کشت تازه انجام شد. سپس بافت­های جنین­زا به‌مدت 2 هفته در معرض دو پیش­تیمار محیط کشت بدون تنظیم­کننده رشد و محیط کشت محتوی 10 میکرومول در لیتر 2,4-D و 5 میکرومول در لیتر BA قرار گرفتند و درنهایت به­منظور بلوغ جنین رویشی از بافت جنین­زا، قطعه­های بافت جنین­زا با وزن تقریبی 75 تا 100 میلی­گرم به محیط کشت DCR حاوی 25 میلی­گرم در لیتر آبسیزیک اسید، 60 گرم در لیتر ساکارز و 4 گرم در لیتر ژلرایت انتقال یافتند. محیط کشت DCR با همین ترکیب ولی بدون آبسیزیک اسید به­عنوان شاهد در نظر گرفته شد. با وجود مشاهده ساختارهای پیش­جنینی در بافت جنین­زا، تبدیل پیش­جنین به جنین کامل انجام نشد و تنها در تعداد معدودی از بافت­های گونۀ P. eldarica ساختارهای جنینی غیرطبیعی (طویل و شیشه­ای) مشاهده شد.