تاثیر کاربرد زئولیت بر عملکرد کمی و کیفی سویا در شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی

سابقه و هدف : سویا (Glycine max L.) مهم‌ترین گیاه روغنی است که بیشترین سطح زیر کشت را در جهان دارد. تنش خشکی هر ساله خسارت­های هنگفتی به محصولات کشاورزی در جهان بخصوص ایران با اقلیمی خشک و نیمه خشک وارد می­نماید. بنابراین کاربرد موادی مانند زئولیت در خاک می­تواند اثر سوء تنش رطوبتی را کاهش دهد اما میزان تأثیر زئولیت بر افزایش ظرفیت ذخیره­ای آب در خاک متفاوت می­باشد و به عوامل متعددی از قبیل شرایط فیزیکی خاک (مانند بافت و تخلخل) و میزان، اندازه و نوع زئولیت مصرفی بستگی دارد. در نتیجه این پژوهش با هدف تعیین میزان تاثیر کاربرد زئولیت در شرایط تنش رطوبتی و عدم تنش رطوبتی بر عملکرد کمی و کیفی گیاه سویا در دو خاک با بافت متفاوت انجام گرفت. مواد و روش‌ها: به منظور بررسی تاثیر مصرف زئولیت بر عملکرد کمی و کیفی گیاه سویا تحت شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی در دو نوع خاک با بافت متفاوت، آزمایشی به صورت اسپلیت، اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 12 تیمار و 4 تکرار در 48 گلدان در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری انجام شد. در این آزمایش سطوح مختلف آبیاری در دو سطح (آبیاری بر اساس تخلیه 25 درصد آب قابل استفاده و آبیاری بر اساس تخلیه 50 درصد آب قابل استفاده) به عنوان فاکتور اصلی و فاکتورهای فرعی شامل نوع بافت خاک (لوم شنی و رس سیلتی) و مقادیر زئولیت در سه سطح (0، 4 و 8 گرم در کیلوگرم خاک) در نظر گرفته شد. در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک، گیاه برداشت شد و عملکرد و اجزای عملکرد سویا اندازه­گیری شد. یافته ها: نتایج نشان داد که تنش رطوبتی سبب کاهش تعداد غلاف، تعداد دانه، وزن هزار دانه، درصد روغن دانه و عملکرد دانه شد اما درصد پروتئین دانه را افزایش داد. کاربرد زئولیت در خاک سبب افزایش تعداد غلاف، تعداد دانه، وزن هزار دانه، درصد پروتئین دانه و عملکرد دانه گردید ولی بر درصد روغن دانه اثری نداشت. با توجه به اثرات متقابل تیمار­های اعمال شده، اثر متقابل سطوح مختلف آبیاری و نوع بافت خاک نشان داد که اثرات نامطلوب اعمال تنش رطوبتی بر عملکرد و اجزای عملکرد سویا در خاک با بافت لوم شنی بیشتر از خاک با بافت رس سیلتی بود. همچنین اثر متقابل سطوح مختلف آبیاری و کاربرد مقادیر مختلف زئولیت بر عملکرد دانه نشان داد که کاربرد 8 گرم زئولیت نسبت به عدم مصرف آن در شرایط آبیاری بر اساس تخلیه 25 درصد آب قابل استفاده سبب 6 درصد افزایش و در شرایط آبیاری بر اساس تخلیه 50 درصد آب قابل استفاده، عملکرد دانه را 13 درصد افزایش داد. نتیجه گیری: کاربرد زئولیت در سطوح مختلف رطوبتی سبب افزایش معنی­داری بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه سویا شد. مصرف 8 گرم زئولیت در یک کیلوگرم خاک علاوه بر تولید عملکرد بالاتر می­تواند در خاک­هایی با بافت سبک سبب حفظ و نگهداری رطوبت خاک شود و از کاهش عملکرد جلوگیری نماید.