تبیین الزامات بازسازی پس از سانحه بر سیاست جابه‌جایی در سکونتگاه‌های روستایی (نمونه موردی: روستای اسطلخ کوه)

سوانح طبیعی در ایران سالانه خسارات و تلفات وسیعی را در سطوح مختلف سکونتگاه­های شهری و روستایی به‌دنبال دارد. در این میان سکونتگاه­های روستایی به‌دلیل ضعف­های کالبدی قربانی جدی­تری در این سوانح­اند. بازسازی روستاها به‌دنبال سوانح عمدتاً با سیاست‌های مختلفی انجام می­گیرد. در حالت کلی زمانبر و پرهزینه بودن درجاسازی در تخریب­های وسیع، تصمیم­گیران دولتی را به سمت و سوی جابه­جایی کالبدی روستا جهت استقرار سریعتر اهالی و سروسامان دادن آن­ها سوق می­دهد. در حالی‌که آسیب­ها و شکست­های مکرر این سیاست معمولاً آن را به‌عنوان آخرین راه­حل پیشنهادی در بازسازی مطرح می­نماید. اما آیا نمی­توان الزاماتی را جهت بازسازی موفق مبتنی بر جابه­جایی تدوین نمود و آیا هیچ ­یک از روستاهایی که با این رویکرد بازسازی شده­اند مورد پذیرش اهالی خود واقع نشده­اند؟ از آنجا که روستای اسطلخ کوه از جمله معدود سکونتگاه­هایی است که توانسته با وجود جابه­جایی به‌دنبال زلزله سال 1369رودبار و منجیل همچنان پویایی خود را حفظ نماید، علل بقای هویت آن از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. در این پژوهش که به شیوه کیفی صورت پذیرفته، سعی شده با تکیه بر مطالعات کتابخانه‌ای و جمع‌آوری اسناد و مدارک در خصوص تدوین مبانی نظری و بررسی کیفیت حال حاضر روستا (از طریق مطالعات میدانی و انجام مصاحبه‌های عمیق و نیمه عمیق) با وجود گذشت بیش از بیست سال از جابه­جایی، دلایل بقا و حفظ ارزش­های کالبدی و فضایی روستای جدید، به دیده تحلیل نگریسته شود. در نهایت به نظر می­رسد دلایلی نظیر ارتقای سطح بهداشت و کیفیت زندگی، مشارکت همه جانبه­ اهالی در تمامی مراحل بازسازی و رفع محدودیت­ها و ضعف‌های روستا قبل از زلزله از جمله مالکیت­های غیر دقیق از دلایل موفقیت نسبی این جابه­جایی باشند. امید است اصول و راهبردهای یافت شده بتواند در حالت­های مشابه جهت طرح­های بازسازی مورد استفاده قرار گیرد.