تبیین شاخصه‌های اصلیِ شکلی و محتوایی نگاره‌های شیعی بر اساس مبانی اعتقادی شیعه

شیعه(دوازده‌امامی) به‌واسطه بیان یک‌سری از باورها، آموزه‌ها، ارزش‌ها و روایت‌ها، نظام معناییِ خاصی برای شیعیان می‌سازد و از این طریق، به کلیه رفتارهای فردی، اجتماعی و آیینی آنان، شکل ویژه و جلوه متفاوتی می‌بخشد. ازآن‌جاکه، هنر در جوامع سنتی از سایر شئون زندگی جدا نیست و هر مذهبی با در اختیار گرفتن ذهن افراد، در تمامی جنبه‌های زندگی آنان خودنمایی می‌کند، پس، می‌توان انتظار داشت که نگاره‌های شیعی نیز به‌مانند سایر ابعاد زندگی شیعیان، متأثر از مبانی فکری و اعتقادی شیعه، دارای ویژگی‌های خاص و منحصربه‌فردی باشند. بر این اساس، تبیین شاخصه‌های اصلی شکلی و محتوایی نگاره‌های شیعی بر مبنای مبانی اعتقادی شیعه، هدف این پژوهش است. بدین منظور، در این مقاله، ابتدا برای ارائه تصویری روشن و دقیق از مذهب شیعه، اصول و مبانی اعتقادی و عناصر و مفاهیم تشکیل‌دهنده این مذهب، بیان شده است. سپس، جنبه‌های اصلی و مهم نگاره‌های دارای مضمون شیعی، یعنی صورت و محتوا، روش بیانی و روایت، از منظر مبانی اعتقادی شیعه، بررسی و تحلیل شده‌اند. پرسش مطرح شده، این است: به‌واسطه چه شاخصه‌هایی می‌توان صفت شیعی را به یک نگاره بخشید؟ روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و شیوه جمع‌آوری اطلاعات، کتابخانه‌ای است. نتایج پژوهش، بیانگر این است که به‌صرف بازنمایی مضمونی شیعی در یک نگاره، نمی‌توان صفت شیعی را به آن نگاره بخشید؛ بلکه نگاره‌های شیعی، بایستی از جنبه صورت، محتوا، روش بیانی و روایت، در راستا و بیانگر مبانی اعتقادی شیعه باشند. از طریق این شاخصه‌هاست که نگاره‌های شیعی قابل‌شناسایی می‌شوند و از نگاره‌های مذهبی -که تنها بیانگر مضمونی شیعی هستند- متمایز می‌گردند.