تحلیلى بر نظریه مکان مرکزى کریستالر

نظریه مکان مرکزى از ابداعات والتر کریستالر، جغرافیدان پرآوازه آلمانى است که براى اولین بار در کتاب او با عنوان «مکان‏ هاى مرکزى در جنوب آلمان» چاپ 1933، طرح شده است. نقطه یا مکان مرکزى به مکانى گفته مى‏ شود که کالا و خدمات را در اختیار نواحى حول و حوش خود قرار مى‏ دهد و از این نظر براى مناطق متعددى مرکزیت دارد و منبع مایحتاج آنها به حساب مى‏ آید. در واقع این نظریه در جهت پاسخگویى به علت توزیع فضایى شهرهاو نظام سلسله مراتب بین آنها طرح‏ ریزى شده است و مرکزیت یک مکان با افزایش و کاهش سرویس‏ دهى به آن مکان افزایش و کاهش مى‏ یابد. در این مقاله ابتدا فرضیات و اصول نظریه کریستالر ارائه شده که براساس فرضیات کریستالر مى ‏توان گفت در این تئورى همه پدیده‏ ها در حالت ایده ‏آل خود قرار گرفته است، چیزى که در حالت واقعى کمتر مى‏ توان آن را یافت. بعد از فرضیات، سلسله مراتب شهرى مورد بررسى قرار گرفته است؛ کریستالر با توجه به مشاهدات خویش در مورد مکان‏ هاى مرکزى جنوب آلمان دریافت که یک نظام سلسله مراتبى در سیستم اقتصادى و ادارى این مکان‏ هاى مرکزى وجود دارد. اعتقاد کریستالر به وجود سلسله مراتب بین مکان‏ هاى مرکزى ناحیه‏ ى جنوبى آلمان، سبب گردید که وى این مکان‏ها را با توجه به میزان جمعیت و درجه مرکزیت آنها طبقه ‏بندى نماید. براساس تئورى مکان‏ هاى مرکزى، توزیع فضایى مکان‏ هاى مرکزى در یک فضاى منظم هندسى بوده که به شکل کثیر الاضلاع‏ هاى قراردادى و متداخل (شش ضلعى) نمایش داده مى‏ شوند. بعد از سلسله مراتب شهرى، مفهوم آستانه و مفهوم حوزه نفوذ کالا و خدمات در نظریه مکان مرکزى، عوامل مؤثر در مراجعه مصرف کنندگان به مکان مرکزى، سنجش فعالیت هاى اقتصادى در نظام سلسله مراتبى و کاربرد مکان‏ هاى مرکزى در برنامه ‏ریزى ناحیه‏ اى مورد بررسى قرار گرفته است و بعد از بررسى این موارد، نظریه کریستالر مورد نقد و بررسى قرار گرفته است و در خاتمه نیز نتیجه‏ گیرى به عمل آمده است.