تحلیل توسعه اقتصاد دانش ایران بر اساس سند چشم‌انداز 1404

ایران برای ساخت اقتصاد دانش‌بنیان و کاهش شکاف توسعه خود با کشورهای پیشرفته، راهی جز «توسعه دانش‌بنیان» ندارد. توسعه دانش‌بنیان، نیازمند «اقتصاد دانش» پویا و بالنده است. سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی اثربخش برای توسعه «اقتصاد دانش ایران»، نیازمند شناخت وضعیت موجود و تحولات آن در مقایسه با سایر کشورها است. بنابراین، در مقاله حاضر تحولات اقتصاد دانش ایران در 15 سال گذشته در مقایسه پویا با کشورهای منطقه تحلیل شده است. در این راستا، ضمن توسعه چارچوب مفهومی جدید برای اقتصاد دانش، شاخصی ترکیبی شامل مؤلفه‌های صنایع دانش، صنایع دانش‌بنیان، جامعه یادگیری، جامعه اطلاعاتی و دولت دانش برای این مفهوم ساخته شده است. محاسبه شاخص‌ ترکیبی با استفاده از داده‌های بین‌المللی و نظر کارشناسان نشان می‌دهد که وضعیت اقتصاد دانش ایران در 15 سال گذشته بهبود قابل‌توجهی داشته است. به‌طوری‌که رتبه‌اش در میان کشورهای منطقه از 17 در سال1995 به 6 در سال 2010 ارتقاء یافته است. البته توسعه مؤلفه‌های اقتصاد دانش متوازن نبوده است. برای حفظ توازن و پایداری در توسعه اقتصاد دانش ایران، باید ضعف‌های زیرساختی در فناوری اطلاعات و دولت دانش از بین برود؛ تجاری‌سازی نتایج تحقیقات و اختراعات توسعه داده شود؛ و سرمایه‌گذاری در تحقیقات و آموزش افزایش یابد. اگر این ضعف‌ها در طول برنامه‌های پنجم و ششم توسعه برطرف شوند، می‌توان انتظار داشت که ایران در سال 1404 به مقام اولی منطقه دست یابد.