تحلیل توصیفی - استنباطی محتوای کتاب درسی «انسان و محیط‌زیست» از جنبه درونی

کتاب «انسان و محیط‌زیست» بر پایه رویکرد عام برنامه درسی (شکوفایی فطرت الهی) و با توجه به عناصر پنج‌گانه (علم، تفکر، ایمان، اخلاق و عمل) در چهار پهنه (خود، خلق، خلقت و خالق متعال) برای تدریس در سال یازدهم کلیه رشته‌های تحصیلی تألیف شده است. ازآنجاکه این درس برای نخستین بار به‌عنوان درسی مستقل وارد نظام آموزشی کشور شده و به موضوعات محیط زیستی به‌طورجدی و با برنامه مشخص می‌پردازد، هدف این پژوهش، تحلیل جنبه درونی و ابعاد ظاهری و محتوایی می‌باشد. این پژوهش با روش توصیفی از نوع تحلیلی- پیمایشی انجام شده است. نمونه پژوهش شامل سه بخش است: کتاب انسان و محیط‌زیست (کل محتوا)، دانش آموزان پایه یازدهم (به تعداد 1931 نفر) و معلمانی که کتاب فوق را تدریس کرده‌اند (185 نفر) که به‌طور تصادفی از 11 استان و 29 شهر در این تحقیق شرکت کرده‌اند. در بخش تحلیل، ابعاد (مقوله‌های) به‌دست‌آمده از تحلیل محتوی عبارت‌اند از: ظاهری، متن، تکالیف، سؤال، تصاویر، جداول، نمودار، بحث، آیات، بیشتر بدانیم و ارتقاء (تأثیر محتوی بر ارتقاء مهارت‌ها و علائق فردی). این ابعاد ازنظر دانش آموزان کمتر از میانگین فرضی و ازنظر معلمان با رتبه‌بندی و درجه اهمیت متفاوت از دانش آموزان، بالاتر از میانگین فرضی جامعه ارزیابی شده است. بر همین اساس، اصلاح و متناسب‌سازی ابعاد با جزئیات در هر یک از روایت‌ها جهت رفع نواقص و سهولت یادگیری دانش آموزان و آموزش معلمان پیشنهاد شده است.