تحلیل خود همبستگی فضایی جمعیت در ارتباط با آسیب‌پذیری لرزه‌ای شهر (مطالعۀ موردی: شهر نجف آباد)

مقدمه: زلزله ظهور یک پدیده قابل رویت و احساس است که در مقیاس زمان زمین شناسی تکرار می‌شود و عدم بروز زلزله در منطقه‌ای که تا به‌حال در آن زلزله اتفاق نیفتاده است نشانگر ثبات و پایداری همیشگی نیست. با مراجعه به نقشه پهنه‌بندی خطر نسبی زمین لرزه در ایران مشاهده می‌شود که بیش از 90 درصد از مساحت کشور روی نوار زلزله قراردارد. در این راستا ارزیابی آسیب‌پذیری لرزه‌ای مناطق مختلف کشور با هدف کاهش آسیب‌پذیری جوامع شهری باید در اولویت برنامه‌ریزی‌ها قرار گیرد.  روش: این پژوهش از نوع کاربردی و روش آن معیاری – تحلیلی بوده و ضمن معرفی دیدگاههای مختلف در ارتباط با آسیب‌پذیری، ابتدا به منظور شناسایی الگوی پراکنش جمعیت در سطح شهر نجف آباد از تحلیل‌های خودهمبستگی فضایی در نرم‌افزارARCGIS (آماره موران عمومی و شاخص لکه‌های داغ یا Gi*) استفاده گردیده، سپس با استفاده از پارامترهای گوناگون کمی و کیفی، براساس رویکرد تصمیم گیری چند معیاره و با به‌کارگیری فرایند تحلیل شبکه (ANP) به بررسی و تحلیل آسیب‌پذیری لرزه‌ای شهر نجف‌آباد پرداخته شده است. یافته‌ها: نتایج حاصله نشانگر وجود الگوی خوشه‌ای توزیع جمعیت در سطح شهر و بالا بودن تراکم جمعیت در بخش مرکزی هسته اصلی شهر و شهرک یزدانشهر در جنوب غربی شهر می‌باشد. همچنین مطابق نقشۀ پهنه‌بندی آسیب‌پذیری مجموعا حدود 30 درصد مساحت توسعه یافته شهر در پهنه آسیب‌پذیری بالایی قرار داشته و 37 درصد این مساحت از آسیب‌پذیری متوسط برخوردار است. با تطبیق نقشه توزیع جمعیت بر این پهنه‌بندی، جمعیتی بالغ بر 51000 نفر (با تراکمی بین 70 تا 100 نفر در هکتار) در معرض آسیب‌پذیری بالایی قرار دارند. نتیجه‌گیری: با توجه به نگرش‌‌های نوینی مانند مدیریت ریسک- بحران، اهداف بلندمدت زمانی محقق خواهند شد که ایمنی شهر در برابر خطرات زلزله به عنوان یک هدف در تمامی سطوح برنامه‌ریزی و به طور همه‌جانبه با تأکید بر عوامل اجتماعی– اقتصادی نگریسته شود.